Havada önce güvenlik
Germanwings uçağının Fransız Alplerine çakılması, dünyanın sayılı havayolu şirketlerinden Lufthansa'yı ciddi şekilde sarstı. Öyle ki Lufthansa pilotları kaza günü Airbus'larla uçmayı reddetti. Peş peşe gelen uçak kazalarının itibar zedelenmesinden çekinen
27.03.2015 00:00:00
RECEP BAHAR/ DETAY HABERDünyanın önde gelen havayolu şirketlerinden Alman Lufthansa'nın düşük ücretli uçuş gerçekleştiren kuruluşu Germanwings'in 4U9525 sefer sayılı Barselona-Düsseldorf seferini yapan uçağının Salı günü Fransız Alplerine çakılması sadece Avrupa'da değil dünyada gündemin başlıca maddesi oldu. Zira uçağı kaza yapan şirket, uçuş emniyeti açısından dünyanın en güvenilir havayolu şirketlerinden biriydi. Buna rağmen Lufthansa, Salı günü tarihinin en büyük faciası ile karşılaştı. Acaba yanlış giden neydi? Dünya medyası ve halk kitleleri, çok sayıda kişinin ölümüne yol açtığı için uçak kazalarına karşı oldukça duyarlı. Mesela otobüs, gemi ya da trenler kaza yapınca, ilgili şirketler çok büyük bir itibar kaybına dolayısıyla maddi zarar uğramıyor. Anca havacılıkta yaşanan kazalar Malezya Havayolları'nın karşılaştığı gibi iflasa kadar giden sonuçlara yol açabiliyor. Başka ülkelerin yolcuları uzun süre kaza yapan şirketin uçağından bilet almıyor. Benzer bir durum 28 Aralık'ta Airbus A320 uçağı Endonezya'nın Surabaya kentinden Singapur'a giderken Cava Denizi'ne düşen Air Asia'nın başına geldi. Düşük ücretli uçan bir şirket olan Air Asia'nın bilet satışları azalırken, dahası bölgede ucuz uçan Lion Air, Jetstar, Tiger Air, Bangkok Airlines gibi şirketlerin satışları da etkilendi. Kazanan ise Güney Asya'nın en güçlü havayolu şirketi olan Singapur Havayolları oldu. Singapur Havayolları, her gün Singapur'dan Endonezya'nın başkenti Cakarta'ya her biri 300-350 yolcu kapasiteli Boeing 777 uçaklarıyla 8 sefer düzenliyor. Fiyatı da ucuzcu havayollarına göre kat be kat fazla. Mesela 31 Mart'ta Jetstar aynı hatta 95, Air Asia 100, Tiger Air 113, Lion Air 142 TL'ye uçarken, Singapur Havayolları 1187 TL'ye uçuyor. Aradaki fark kabin içi hizmetin yanı sıra önemli ölçüde güvenlikten kaynaklanıyor. Biz de düşen Germanwings uçağını, uçuş güvenliğini ve havacılığı 10 soru-cevapla incelemeye aldık.1- Ucuz uçan şirketlerin uçakları pahalı uçan şirketlerin uçakları arasında güvenlik açısından fark var mı? Aslında ucuzcu olsun; THY, Air France, Lufthansa, Singapur Havayolları gibi devletlerle bağlantılı bayrak taşıyıcı şirketler olsun hepsi aynı havacılık kurallarına tabi... İndirimli havayolu şirketleri ile köklü havayolu şirketleri ile aynı uçakları kullanıyor ve aynı standartlara tabiler. Yalnız köklü havayolu şirketlerinin filolarında ucuzculardan farklı olarak kıtalararası uçuşlar yaptıkları için çift koridorlu büyük uçaklar da bulunuyor. Mesela THY'nin Airbus A-330 ile İstanbul'dan İzmir'e, Antalya'ya ya da Ankara'ya uçmak mümkün. Düşük maliyetli havayolu şirketleri de, uçak düşmesinin neden olacağı yıkıcı itibar zedelenmesi konusunda özellikle hassaslar. Avrupa'da esayJet veya Ryanair'in, ABD'de ise 40 yıl önce indirimli uçuş devrimini başlatan Soutwest Havayolları'nın hiçbir uçağı düşmedi. Havayolu şirketlerine güvenlik notu veren "Airlineratings.com" sitesine göre Türkiye'de Onur Havayolları ile Pegasus'un güvenlik notu 7 üzerinden 7. Her iki şirketin tarihinde ölümlü tek bir kaza bulunmuyor. THY'nin notu ise 2009'da imalat hatası nedeniyle Amsterdam'da düşen Boeing 737 uçağı nedeniyle 7 üzerinden 6... Airlineratings.com, notları son 10 yıldaki ölümlü kazaları dikkate alarak veriyor. Avrupa'da köklü havayolu şirketleri ve düşük maliyetli havayolu şirketleri, Avrupa Sivil Havacılık Emniyet Ajansı'nın belirlediği aynı kurallara tabi? Bu kurallar pilot eğitimi, çalışma saatleri ve uçak bakımını kontrol altında tutuyor. Ancak düşük maliyetli havayolu şirketleri, iki uçuş arasındaki mesafeyi kısaltarak yani 'indi-kalktı' yaptırarak pilotların dinlenmesine pek olanak tanımamakla itham ediliyor. 2- Düşen Airbus A320 24 yaşındaydı. Eski uçaklar daha az güvenli mi?Üretici firma Airbus'a göre Germanwings uçağı bugüne kadar 46 bin 700 uçuşta toplamda 58 bin 300 saat uçmuş. Airbus kriterlerine göre A320'lerin ömrü 25 yıl ve 60 bin saat... Buna göre uçak ıskartaya çıkarılmadan (write off) önceki son uçuşlarını yapıyordu. Uçak önce ana şirket Lufthansa'nın filosunda uçtu, akabinde Germanwings'e verildi. Uçak mühendislerine göre, gerekli bakım yapıldıktan sonra eski uçaklar da güvenli. 28 Aralık'ta düşen Air Asia'ya ait Airbus 6 yaşındaydı. Büyük havayolu şirketleri eski uçakları filolarından çıkarıyor. Zira filo yaş ortalamasının düşük olması havayolu şirketleri açısından prestij meselesi. İndirimli uçan şirketlerin filo yaş ortalaması genelde daha yüksek?3- Düşen uçağın son bakımı ne zaman yapılmıştı?Uçağın bakımı düşmeden bir gün önce Lufthansa Teknik tarafından Düseldorf'ta yapılmıştı. Lufthansa CEO'su Carsten Spohr, uçağın Pazartesi günü temiz bir bakımdan geçtiğini söyledi. Uçağın bir hafta hangara çekilerek kapsamlı C-Bakımı'nın ise 2013'te yapıldığı açıklandı. Spohr'un şu sözleri de not etmeye değer: "Böyle bir dönemde bir havayolu şirketini yönetmek gerçekten korkunç." Yıllık cirosu 30 milyar Euro'yu aşan Lufthansa resmen alabora oldu.4- Uçağın düşmesini muammalı hale getiren unsur var mı?Uçağın iki karakutusundan biri bulundu ancak bunun içeriği henüz kamuoyu ile paylaşılmadı. Karakutu hasarlı da olsa, işe yarayacak bilgiyi sağlayabileceği belirtiliyor. Havacılık uzmanları ise uçağın 8 dakika boyunca düzgün bir şekilde alçalmasına rağmen, pilotların hava trafik kontrol kulesinin çağrılarına cevap vermemesini ve imdat çağrısı göndermemelerini hayretle karşılıyor. En fazla itibar gören teori ise uçakta basınç düşmesi sonucu pilotların baygınlık geçirmiş olabileceği. Ancak bu durumda maskelerin düşmesi gerekiyor. 11 bin metre irtifada basınç düşünce insan 25 saniye sonra bayılıyor. 5- Hangi havayolu şirketleri daha güvenli?Avustralya havayolu şirketi Qantas Airways, dünyanın en güvenli havayolu şirketi olarak tanınıyor. 2014 yılında 48.8 milyon yolcu taşıyan şirketin son ölümlü kazası 1951'de meydana geldi. Avrupa'da ise en güvenilir havayolu şirketi 2014'te 9.6 milyon yolcu taşıyan Finnair. Şirketin son ölümlü kazaları 1961 ve 1963 yıllarında DC-3 uçaklarıyla meydana geldi. Son model uçak alımlarıyla dikkatleri çeken, kuruluş tarihleri yeni olan Körfez ülkelerinin şirketlerinden Emirates, Qatar Airways ve Etihad'ın kaza sicili şimdilik boş duruyor. THY'nin ise geçmişinde ikisi uçak imalat hatasından kaynaklanan (Orly ve Amsterdam kazaları) 14 ölümlü uçak kazası bulunuyor. 6- Son yaşanan kazalara rağmen, uçmak en güvenli ulaşım yolu mu?Evet... Aslında modern trenler daha güvenli ancak trenle uzak mesafelere gidebilmek mümkün değil. 2009 ve 2013 arasındaki dönemde her bir milyon uçuşta ortalama 6.83 uçağın düştüğü Afrika, dünyada uçmanın en tehlikeli olduğu yer olarak dikkat çekiyor. Aynı dönem için Avrupa'daki oran 0.24 (Yani 10 milyon uçuşta 2.5 kaza!), Kuzey Amerika'daki ise 0.2... Dünya Bankası ve Sivil Havacılık Örgütü'nün yıllık verilerine göre 2014'te her bir milyon uçuşta yaşanan kaza sayısı beşten az. Bu, 1973'ten bu yana ki en düşük rakam. 7- Son yıllarda uçak kazası sayısında artış var mı?Uçak Kazası Arşivleri Bürosu'nun (BAAA) yayınladığı veriler, Germanwings uçağının Alpler'de düşüşünün 2015'te yaşanan bu tür 17. kaza olduğunu ortaya koyuyor. Bunların çoğu küçük ya da askeri uçakların karıştığı kazalar... Bu sene havayollarının karıştığı kaza sayısı sadece 2: Germanwings ve 4 Şubat'ta Tayvan'da 38 kişinin öldüğü Trans Asia uçağı. Geçen yılın aynı döneminde bu sayı 33'dü. Son kazayla 2015'teki uçak kazalarında ölenlerin sayısı 247'ye çıktı. Bunlardan 188'i yukarıda bahsi geçen iki kazada yaşamını yitirdi. BAAA'ya göre 2014'teki uçak kazalarında 1328 kişi öldü. Bu, 2005'ten bu yana ki en yüksek ölüm rakamı. Bu rakama iki Boeing 777 uçağında 530 kişinin yaşamını yitirdiği Malezya Havayolları'nın katkısı büyük oldu! BAAA askeri uçaklar dahil en az altı kişi taşıyabilen tüm uçakları kayıt altında tutuyor.8- Boeing uçakları mı güvenli, Airbus mı?Boeing ve Airbus, dünya havacılık piyasasını parsellemiş durumda. Bu iki şirketin yanı sıra Brezilya'nın Embraer'i, Fransa'nın ATR'si var. Bu sene Tayvan'da düşen uçak ATR idi. Geçen sene Laos'da düşen uçak da ATR idi. Yine geçen yıl kaybolan Malezya Havayolları uçağı Boeing 777 idi... Ukrayna'da vurularak düşürülen uçak da Boeing 777'ydi. Ancak yüzden fazla yolcunun hayatını yitirdiği son iki kazanın Airbus'la meydana gelmesi, gözlerin Fransa, Almanya, İspanya, İtalya ve İngiltere'nin ortak olduğu Airbus'a çevrilmesine yol açtı. Air France'in 228 yolcu ve mürettebatıyla Atlas Okyanusu'na gömülen Airbus A-330 uçağının düşme nedeni sensörlerin donması ve bu nedenle pilotları yanıltmasıydı. Ekim 2005'te ise İngiliz Havayolları'nın bir Airbus 319'u Londra Heathrow Havalimanı'nda total elektrik arızası yaşamıştı. Arıza havada yaşansaydı, düşme kaçınılmazdı. THY filosunda bulunan Airbus'lar bugüne kadar ölümcül bir kazayla karşılaşmadı. Buna karşılık 1976'dan 2009 yılına kadar THY'nin 5 Boeing 737 uçağı düştü. Bu kazalarda 273 kişi yaşamını yitirdi. 9- Son uçak kazaları uçuş korkusunu şiddetlendirdi mi?Çeşitli forumlar incelendiğinde evet... Geçen yıl Malezya Havayolları uçağının kaybolması, Air Asia uçağının düşmesi; bu yıl Tayvan'da Trans Asia uçağı ile Germanwings'in düşmesi uçuş korkusunu depreştirdi. Hatta Twitter'da bir yabancının attığı şöyle bir mesajla karşılaştım: "Uçuş korkum günden güne artıyor ama önümüzdeki ay 10 uçuş yapmak zorundayım." Ancak kaza ihtimali havaya göre yeryüzünde daha fazla? 10- Uçuş korkusunu yenmek için ne yapmak lazım?Kaza anında kurtulma ihtimali düşük olduğu için uçak korkusu yaygındır. Yolcuların yüzde 95'inde bariz şekilde öne çıkan bir korkudur. Ancak yolcuların büyük kısmı bunu bastırır. Bastırmayan da uçmaz. Havayolu şirketleri bilet alıp son dakikada korku nedeniyle ya da hava şartlarının bozulması nedeniyle uçmak istemeyen yolcular nedeniyle yılda 5 milyar dolar kaybetmektedir. Pilotlar ve kabin görevlileri korkmaz zira eğitimlidirler ve uçakları evleri gibi görürler. Ancak türbülans anında kabin görevlilerinin de korktuğuna çokça şahit oldum. Uçuş korkusunun ortaya çıkmasında şiddetli türbülanslar etkilidir. Nasıl ki Türkiye'nin yollarında çukurlar eksik olmuyorsa, dünyanın semasında da türbülansa yol açan hava şartları eksik olmuyor. Bugüne kadar türbülans nedeniyle düşen uçak yok? Uçakların teknik özelliklerini bilmek, uçağın çıkardığı sesleri anlamlandırmak korkuyu yenmek için önemli. Dahası uçuş korkusunu yenmek için koridorda değil pencere kenarında oturmak daha faydalı oluyor. Ne kadar çok uçarsanız, korkunuz o kadar azalır. Bir de kalkıştan önce 3 kez Ayetel Kürsi'yi okumayı unutmayın?