RECEP BAHAR - HABER-ANALİZRusya'nın kendisine Ukrayna krizi ve düşürülen Malezya uçağı ile ilgili yaptırım uygulayan ABD, Avrupa Birliği (AB), Kanada, Norveç ve Avustralya'dan et, balık, meyve-sebze, süt ve süt ürünleri alımını durdurduğunu açıklaması bu ülkelerdeki üreticileri derinden etkilemeye başladı. Zira Rusya, dünyanın başlıca gıda maddesi ithal eden ülkelerinden biri olarak öne çıkıyor. Öyle ki çeşitli kuruluşların raporlarına göre Rusya gıda ihtiyacının yüzde 75'ini kendi karşılıyor, yüzde 25'ini ise ithal ediyor. Yıllık ithalatı 2013 yılı rakamlarına göre 43 milyar doları buluyor. Bunun 13 milyar dolarlık bölümünü başta Ukrayna olmak üzere eski Sovyet Cumhuriyetlerinden, Türkiye, Çin, Arjantin, Brezilya gibi ülkelerden; geri kalanını ise ABD ve AB'den karşılıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, önceki gün Rusya'ya yaptırım uygulayan ülkelerden 'gıda, tarım ürünü ve ham madde' alımını bir yıllığına yasaklamıştı. Başbakan Dmitriy Medvedev de ABD, AB, Kanada, Norveç ve Avustralya'dan "sığır, kümes hayvanı eti, balık, peynir, süt ve meyve-sebze" alımını bir yıllığına durdurduğunu açıklamıştı.Türkiye 5. sırada Türkiye, Rusya'nın en fazla gıda ürünü ithal ettiği 5. ülke olarak dikkat çekiyor. 2013 yılsonu verilerine göre ilk sırada 2.7 milyar dolarla Beyaz Rusya, ikinci sırada 2.5 milyar dolarla Brezilya, 3. sırada 2 milyar dolarla Ukrayna (ticaret durdu), 4. sırada 1.8 milyar dolarla Almanya, 5. sırada 1.7 milyar dolarla Türkiye, 6. sırada 1.6 milyar dolarla Çin yer alıyor.Türk ihracatçılar memnunRusya'nın AB ve ABD'ye uyguladığı yaptırım kararı Türk ihracatçıları memnun etti. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Rusya'nın yılda 43 milyar dolar gıda ve tarım ürünleri ithalatı yaptığını belirterek, "Rusya'nın gıda ve tarım ithalatını Türkiye'ye kaydırması halinde, özellikle ihtiyaç fazlası üretimin ihracata yönlendirilmesinde fayda var" ifadesini kullandı.Etekleri tutuştuRusya'nın yaptırım kararını değerlendiren Avustralya Tarım Bakanı Bernaby Joyce, Rusya'nın aldığı karar karşısında yapacakları bir şey bulunmadığını söyledi. Yeni pazarlar bulmaları gerektiğini vurgulayan Joyce, bölge ülkeleri ve Endonezya ile et ve süt ürünlerinden ne kadar alabilecekleri yönünde görüşmelere başladıklarını bildirdi. Rusya, Avustralya'dan yılda yaklaşık 400 milyon dolar civarında, meyve, sebze, et, balık, süt ve süt ürünleri ithal ediyordu. ABD Hazine Bakanlığı Müsteşarı David Cohen de, Rusya'nın karşı yaptırım kararının ABD ekonomisine kayda değer bir etkisinin olmayacağını savunarak, "Biz, Rusya ve İran'a uyguladığımız yaptırımlar da dahil olmak üzere hiçbir yaptırımımızda gıda, ilaç ve sağlık hizmetlerini hedeflemedik" dedi. Avrupa Birliği Komisyonu ise Rusya'nın gıda ve tarım ürünlerine yönelik ithalat yasağı uygulayacağına yönelik açıklamasını üzüntüyle karşıladığını belirtti. AB'den Rusya'ya geçen yıl yapılan gıda ve tarım ürünleri ihracatı toplamı 25 milyar Euro seviyesine ulaşmıştı.Sütçüler, tavukçular ve balıkçılar karardan hoşnut Rusya'nın gıda ürünü tedarikinde dümeni Türkiye'ye kırması özellikle süt, balık ve tavuk üreticilerini memnun etti. Irak pazarında kısmen sıkıntı yaşayan üreticiler, Rusya pazarının açılmasıyla nefes alacak. Durumu Yeni Mesaj'a değerlendiren Kanatlı Ürünleri Tanıtım Grubu (KTG) Uzmanı Mustafa Yılmaz, halen Rusya'dan haftada 400-500 bin dolarlık kanatlı ürün (tavuk, hindi vesaire) siparişi geldiğine işaret ederek, yılsonuna kadar Rusya 30-40 milyon dolarlık ihracat yapacaklarını ifade etti. Rusya pazarında fiyat sıkıntısı yaşadıklarını ifade eden Yılmaz, "AB kanatlı sektörüne ihracat desteği verdiği için bizden daha iyi fiyat sunuyor. Türkiye destek vermiyor. Dolayısıyla fiyat engeline takılıyoruz" dedi. Rusya'nın AB toprakları ile çevrili Kaliningrad bölgesinden önemli sipariş geldiğine işaret eden Mustafa Yılmaz, "AB ülkeleri Türkiye'den giden hayvansal ürünlere geçiş vermiyor. Dolayısıyla alternatif olarak deniz yolu kalıyor, o da 25 gün sürüyor. Bu siparişi değerlendiremiyoruz" diye konuştu. Yılmaz, Rusya'nın AB'den Ateşli Afrika Domuz Hastalığı nedeniyle AB'den tavuk ve et ithalatını 3 hafta önce kestiğini de sözlerine ekledi. Bu arada Türk süt ve süt ürünlerine AB'nin ardından Rusya pazarı da açılıyor. Rusya'ya süt ve süt ürünleri ihracatı konusundaki görüşmelerde sona gelindi. Rusya Federal Bitki Koruma ve Karantina Servisi Başkanı Sergey Dankvert, Türkiye'den süt ürünleri alacaklarını ifade etti. İstanbul Su Ürünleri ve Hayvansal Mamülleri İhracatçıları Birliği Başkanı Ahmet Tuncay Sagun ise Rusya'nın yaptırımlarının Türk balıkçılığına avantaj sağlayacağını ifade etti.Mutabakat Zaptı Türkiye'nin önünü açtıRusya Tarım Bakanı Nikolay Fyodorov, yaptırımlar kapsamında ihracatına yasak getirilen ürünlerde doğacak açığın Türkiye dahil bir çok ülkeden kapatılabileceğini söyledi. Moskova'da gazetecilere açıklama yapan Fyodorov, Kremlin'in Rusya'ya yaptırım uygulayan ülkelerden gıda, tarım ürünü ve ham madde alımının bir yıl süreyle yasaklanmasından doğacak açığı nasıl kapatmayı planladıklarını anlattı. Fyodorov, "Sebze-meyve ve süt ürünlerinde doğacak açığı Türkiye, Brezilya, Çin, Arjantin'in de aralarında bulunduğu birçok ülkeden karşılayabiliriz" dedi. Öte yandan Rusya'da faaliyet gösteren bir market zinciri, yaptırımlardan dolayı müşterilerine fiyat farkı hissettirmeyeceklerini belirtti. Market zinciri, doğacak açığın Türkiye başta olmak üzere diğer birçok alternatif üzerinden kapatılacağını dile getirdi. Rus yetkililerin ve ticaret erbabının ilk tedarik kaynağı olarak Türkiye'yi göstermesi önemli zira Bağımsız Türkiye Partisi (BTP) ile Rusya Duma'sının kilit partilerinden Liberal Demokrat Parti ile 13 Haziran'da İstanbul'da imzalanan Mutabakat Zaptı iki ülke arasında ticaretin arttırılmasını da öngörüyor. BTP Genel Başkanı Prof. Dr. Haydar Baş, Mutabakat Zaptı Töreni'nde yaptığı konuşmada Rusya'nın bundan böyle giderek artan oranlarda gıda ihtiyacını Türkiye'den karşılayacağını da dile getirmişti. Yine 2 Kasım 2013'te KKTC'de düzenlenen 8. Milli Ekonomi Modeli (MEM) Kongresi sonrası Rusya, KKTC'den de tarım ürünleri ithal etmeye başlamıştı.Türkiye Rusya'ya ne satıyor?Türkiye 2013 yılında Rusya'ya 614.3 milyon doları yenilen meyve, 347 milyon doları sebze, 43.6 milyon doları yağlı tohum, tıbbi ve aromatik bitki, yem; 32.5 milyon doları sebze ve meyveden elde edilen işlenmiş ürünler; 32.3 milyon doları su ve su ürünü; 31.6 milyon doları tütün ve tütün ürünleri; 25.3 milyon doları çeşitli çay gibi gıda ürünleri; 23.5 milyon doları şeker ve şeker mamulleri olmak üzere 1 milyar 178.5 milyon dolarlık gıda ve tarım ihracatı yaptı. Çeşitli yollarla yapılan ilave satışlarla bu rakamın 1.7 milyar dolar olduğu dile getiriliyor.Kazakistan şimdilik uymayacakÖte yandan Kazakistan Tarım Bakanlığı; Rusya'nın ABD, AB, Kanada, Norveç ve Avustralya'ya gıda ve tarım ürünlerine yönelik ithalat yasağı uygulayacağına dair aldığı yaptırım kararı konusunda Rusya ile görüşme halinde bulunmadıklarını açıkladı.Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, dün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile "Rusya'nın karşı yaptırım kararı" hakkında telefon görüşmesi gerçekleştirmişti.Söz konusu görüşmede Putin, Rusya'ya yaptırım uygulayan ülkelerden gıda, tarım ürünü ve ham madde alımının bir yıl süreyle yasaklanması veya sınırlandırılmasına ilişkin imzaladığı yaptırım kararı hakkında Nazarbayev'e bilgi vermişti. Putin-Nazarbayev görüşmesinde ''Rusya'nın gıda ve tarım ürünlerine yönelik ithalat yasağı uygulayacağına dair aldığı yaptırım kararının tek taraflı bir işlem olduğu ve Avrasya Ekonomik Birliği'nin diğer ülkelerinin bu karara katılmak durumunda olmadığı'' belirtildiği bildirilmişti.