Şeyh Saduk, Uyun-u Ahbari'r-Rıza isimli eserinde şöyle anlatıyor:
Bir grup şöyle dedi:
Fazl bin Sehl imayla Memun'a İmam Rıza (a.s)'ı kendisine veliaht yapmasını teklif etti. O gruptan birisi Ebu Ali Hüseyin bin Ahmed es-Selamî idi. O, Horasan'ın tarihiyle ilgili yazmış olduğu kitabında bu meseleyi naklederek şöyle diyor:
"Fazl bin Sehl, Memun'un veziri ve işlerinin idarecisiydi. O, önceleri Mecusî iken Yahya bin Halid vasıtasıyla Müslüman olarak onun cemaatine katıldı. Ama Fazl'ın babası Sehl'in Mehdî Abbasî vesilesiyle Müslüman olduğu söyleniyor. Fazl'ı, Yahya bin Halid Bermekî Memun'un yanında çalışması için onun yanına götürdü. Fazl, Memun'un yanındaki görevini o kadar iyi yapıyordu ki, sonradan her istediği işi, Memun ile istişare etmeden, kendi görüşüne göre yapma yetkisine sahip oldu. O, hem vezirlik ve hem de savunma bakanlığı makamlarını elinde bulundurduğu için Zürriyaseteyn (iki makam sahibi) lakabıyla anılıyordu.
Memun, hilafet makamına oturduktan sonra bir gün Fazl kendisiyle birlikte oturanlara şöyle dedi: "Benim yaptığım işle Ebu Müslim'in yaptığı iş arasında ne gibi bir fark görüyorsun?"
O, şöyle cevap verdi: "O, hilafetin bir kabileden başka bir kabileye geçmesini sağladı. Sen ise bir kardeşten başka bir kardeşe geçmesine vesile oldun. Bu ikisi arasındaki farkı sen daha iyi biliyorsun."
Fazl dedi ki: "Senin dediğin gibi değil; ben de hilafeti bir kabileden başka bir kabileye geçireceğim." Daha sonra Fazl, Memun'un kardeşi Mutem'in yerine İmam Rıza (a.s)'ı veliaht tayin etmesini sağladı.
İmam Rıza (a.s) Hicri 200 yılında Basra ve Fars yoluyla Reca bin Ebi Zahhak ile birlikte Horasan'a gelerek Memun'un yanına yerleşti. Daha sonra Memun'un kızıyla evlendi. Bu haber Bağdat'a ulaşınca Abbasî ailesi çok rahatsız oldu ve İbrahim bin Mehdî'yi öne geçirerek halife unvanıyla ona biat ettiler. Bu olayın üzerine meşhur şair Di'bil bin Ali el-Huzaî (hiciv amacıyla) onun hakkında şu şiiri okudu:
"Ey askerler topluluğu! Ümidinizi kaybetmeyin: Siz kendinize verilen bahşişleri alın, sinirlenmeyin.
Çabucak yeni halife sizlere yeni cariyeler bağışlayacak; öyle cariyeler ki, hem yeni gençler ve hem de saçı sakalı kararmış orta yaşlı erkekler onlardan lezzet alırlar.
Musikî araçları sizin reisleriniz içindir; o araçlar ne torbaya girer, ne de bağlanır.
Kur'an'ı musikî olan halife işte ashabını böyle rızıklandırır."
Di'bil'in bu şiiri okuma nedeni; İbrahim bin Mehdî'nin uda aşırı tutkunluğu ve şarap bağımlısı olmasıydı. Mehdî'nin halifelik haberi Memun'a ulaşınca, Fazl bin Sehl'in kendisiyle veliahtlık meselesinde istişare ettiğinde onu doğru yola iletmemiş olduğunu gördü. Bundan dolayı Memun, Merv'den ayrılarak Irak'a doğru hareket etti ve Fazl bin Sehl'in öldürülmesi için emir verdi. Faz bin Sehl, Serahs şehrinin hamamında Galip (Memun'un dayısı) denen şahıs tarafından gafil avlanarak öldürüldü. Bu olay, Hicri Kameri 203 yılının Şaban ayında meydana geldi.
Memun Fazl'dan sonra İmam Rıza (a.s)'ı öldürme planları yapmaya başladı ve günlerin birinde İmam (a.s) küçük bir hastalığa yakalandığında bu fırsattan yararlanarak onu zehirletti. İmam (a.s) Hicri Kameri 203 yılının Safer ayında 52 yaşındayken vefat etti. Memun, İmam (a.s)'ı Tus'un Senâbad mahallesinde babası Hârun'un gömülü olduğu yere defnedilmesini emretti. Bazıları İmam (a.s)'ın ölüm esnasında 55 yaşında olduğunu da yazmışlardır."
OKAN EGESEL