RECEP BAHAR/İSTANBUL
Finansal kurumlar ve holding şirketleri dışındaki tüm sektörleri kapsayan Fortune 500 Türkiye araştırmasının 10'uncusu gerçekleştirildi. Fortune Türkiye dergisi tarafından yapılan araştırma çerçevesinde 3 bin şirkete davetiye gönderildi. Bu şirketlerden yaklaşık bini istenilen tüm verileri paylaşarak araştırmaya katıldı. Fortune Türkiye yetkilileri, araştırmanın gönüllülük esasına dayandığına işaret ederek, eksik veri paylaşan şirketlerin çalışmada yer almadığını belirtti. Fortune 500'de yer alan şirketlerin 101'i halka açıkken, 399'u değil.
TÜPRAŞ yeniden lider
Sonuçlara ilişkin bilgi veren Fortune Türkiye Yayın Direktörü Cüneyt Toros, TÜPRAŞ'ın 34,8 milyar liralık net satış geliri ile listenin ilk sırasında yer aldığını duyurdu. Toros, TÜPRAŞ'ın hemen arkasından Enerji Piyasaları İşletme AŞ'nin (EPİAŞ) 32.9 milyar liralık net satışla ikinci, OMV Petrol Ofisi'nin de 30.7 milyar lira satış geliri ile üçüncü sırada yer aldığını söyledi. Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu da olan TÜPRAŞ, 2007 yılından bu yana dokuz kez listenin ilk sırasında yer aldı. Geçen yıl BOTAŞ'a liderliğini kaptıran şirket, bu yıl liderlik tahtını geri aldı. Geçen yıl listenin ilk sırasında bulunan BOTAŞ ise 29.6 milyar liralık net satışla dördüncü sırada yer aldı. EPİAŞ'ın önümüzdeki yıl Türkiye'nin en büyük şirketi olması bekleniyor.
İhracatları dolar bazında azaldı
Listede yer alan 500 şirketin toplam net satışları yüzde 9.4'lük artışla 930 milyar 885 milyon liraya yükseldi. 250.3 milyar lira satış gelirine sahip Fortune 500 Türkiye'nin ilk 10 şirketinin sektörel ağırlığı geleneği bozmayarak petrol ve enerji sektörü oldu. Türkiye'nin en büyük şirketlerinin toplam ihracatı yüzde 6.74 oranında artarak 220 milyar 752 milyon lira (72.9 milyar dolar) oldu. Bu şirketler Türkiye'nin ihracatının yüzde 51'ini karşıladı. İhracat TL bazında artmasına rağmen dolar bazında yüzde 3.86 düşüş kaydetti. En fazla ihracat gerçekleştiren şirket genel sıralamada 5. sırada yer alan Türk Hava Yolları (THY) oldu. THY son 10 yılın tamamında ihracat şampiyonu oldu. THY 2016 yılında 24.9 milyar liralık (8.2 milyar dolar) hizmet ihracatı gerçekleştirdi. 12.2 milyar liralık ihracatla Ford Otomotiv ikinci, 11.2 milyar liralık ihracatla Arçelik üçüncü sırada yer aldı. Tofaş, 9.8 milyar lira ihracatla dördüncü, Polimeks İnşaat ise 8.6 milyar liralık ihracatla listede beşinci sırada yer aldı.
Dünya devinin yanında cüce kaldılar
Merkez Bankası 2016 yılı ortalama dolar kuru 3.02 lirayı baz alarak yapılan hesaplamaya göre, Fortune 500 Türkiye'nin toplam satışları 307.5 milyon doları buluyor. Buna göre, Fortune 500 Türkiye şirketlerinin tamamı Fortune 500 ABD sıralamasına ancak ikinci sıradan girebiliyor. ABD listesinin ilk sırasında bulunan Wal-Mart'ın net satışları 485.8 milyar dolar. Bu rakamlara göre, Türkiye'nin en büyük 500 şirketinin net satışlarının toplamı Wal-Mart'ın yüzde 63'ü yapıyor. Bu oran 2008 ve 2014'te yüzde 75 idi. 2016'daki yüzde 63 oranı, 2009'daki yüzde 56 oranından bu yana en düşük seviye. Demek ki Türk şirketleri eriyor.

500 Türk şirketi nereye, Apple nereye?
Çarpıcı bir veri daha... Türkiye'nin 500 büyük şirketinin 2006 yılındaki toplam geliri dolar bazında 259.2 milyar dolardı. 2016 yılı sonunda bu gelir yüzde 18.6 artarak 307.5 milyar dolara yükseldi. Oysa teknoloji şirketi Apple'in 2007 satışları 24.6 milyar dolardı. Apple, son 10 yılda yüzde 776.4 büyüyerek 2016 yılında 215.6 milyar dolar gelire ulaştı. Fortune'un dünya genelinde hazırladığı En Büyük 500 Şirket sıralamasında yer alan şirketlerin yüzde 60'ı değişirken, Türkiye'de ilk 20 sıra neredeyse aynı kaldı. Türkiye'de ilk sıraları enerji, otomotiv, beyaz eşya şirketleri ile süpermarket zincirleri almaya devam ediyor. Bu arada son 10 yılda Turkcell ve Türk Telekom ilk Fortune 500 Türkiye'nin ilk 10 listesinden düştü. Türk Telekom 11., Turkcell ise 14. sırada yer aldı.