NATO'nun doğuya doğru genişlemesi iki yıl önce Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya'nın üyeliğe kabul edilmesi ile başlamıştı. O zaman toplam on ülke üyelik için başvurmuş, aralarından sadece üçünün üyelik kriterlerini yerine getirdiği saptanmıştı. Şimdi bu ülkelerden yedisi, Baltık ülkeleri (Litvanya, Estonya ve Letonya) ile birlikte Romanya, Bulgaristan, Slovakya ve Slovenya NATO'nun yenileri arasına girecek. Peki, bir zamanlar NATO'nun karşıtı Varşova Paktı'nda olan bu ülkelerde, Kuzey Atlantik Paktı üyeliğine nasıl bakılıyor, üyelikten neler bekleniyor?

Bulgaristan

Bulgaristan NATO üyeliğinin bölgede istikrar ve güvenliği arttırmasını bekliyor. Bulgar halkı, Kosova operasyonu sırasında Yugoslavya'nın bombalanması döneminde NATO'ya karşı idi, ama kamuoyu yoklamaları şimdi halkın yüzde 60'ının NATO üyeliğini desteklediğini gösteriyor. Hatta eski komünist, şimdiki adı ile Bulgar Sosyalist Partisi bile Bulgaristan'ın NATO üyeliğinden yana. Bulgaristan son yıllarda üyelik için ev ödevlerini de yerine getirdi. NATO'nun "Barış için Ortaklık Girişimi"nde yer aldı, Bosna ve Kosova'daki barış operasyonlarına katıldı. Ordu reformları da son aşamasına geldi. Bulgar ordusundaki asker sayısı 2004 yılında yarı yarıya, 90 binden 45 bine düşürülecek. Buna teknolojik modernleşme eşlik ediyor.

Bulgaristan, NATO üyeliğini güvenlik politikasının yanısıra, Avrupa Birliği üyelik görüşmeleri için destek olarak da görüyor. Bulgaristan Dışişleri Bakanı Solomon Passy: "NATO'nun üyelik daveti, doğal olarak Avrupa Birliği üyelik görüşmelerimizi hızlandıracaktır. Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti'nin NATO üyeliğinden sonra, bu ülkelerde ekonomik durum iyileşti. Özellikle de yabancı yatırımlar hızla arttı."

Romanya

Bulgaristan'ın komşusu Romanya, beş yıl önce, NATO'nun doğuya doğru genişlemesi kararı verildiğinde, ilk kabul edilecek üyeler arasında olacağını ummuştu. Bu gerçekleşmedi. Romanya da NATO üyeliğini askeri ve jeostratejik nedenlerle istiyor. Bükreş hükümeti, NATO'nun "Barış için Ortaklık Girişimi"ne ilk katılan ülkelerdendi. 1999 yılında Kosova operasyonu sırasında da hava sahasını, koşulsuz olarak NATO uçaklarına açtı. Romanya, 11 eylül sonrasında, NATO üyesi ülkelere savunma desteği vereceğini açıkladı. Ulusal Güvenlik Stratejisi, yeni tehditlere ve uluslararası terörle mücadele ilkelerine göre yaniden düzenlendi. Romanya, ABD ile, Amerikan vatandaşlarını Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne göndermeyeceğine dair bir anlaşma bile imzaladı.

Bu arada ekonomik krize rağmen NATO üyeliği için gereken reformları gerçekleştirdi. Asker sayısının 2010 yılında 140 binden 80 bine indirilmesi planlandı. Bükreş hükümeti, Somali, Bosna ve Kosova'daki uluslararası operasyonlara katılarak ittifakta yer alabileceğini gösterdi. Halkın yüzde 85'inin NATO üyeliğinden yana olduğu Romanya'nın beklentisi diğer ülkelerde olduğu gibi güvenlik ve istikrarın yanısıra, yabancı yatırımlarda artış.

Baltık ülkeleri...

Üç Baltık ülkesi Estonya, Letonya ve Litvanya hem Avrupa Birliği hem de NATO üyesi olmak istiyor. NATO üyeliği için acı tarihi deneyimleri yüzünden kararlılar. Baltık ülkeleri, 1939-40 yılları sırasında Sovyetler Birliği tarafından batılı güçler tarafından kaderlerine terk edildiklerini unutmadılar. Bu dönemde büyük güçlerin oyuncağı olan ve sonuçta Sovyetler Birliği'ne bağlanmak zorunda kalan bu ülkeler, bu kez NATO üyeliği ile kendilerini güvence altına almak istiyorlar. Kimse açık olarak ifade etmese de NATO üyeliği, Rusya'ya karşı garanti olarak algılanıyor.

Slovakya

Slovakya NATO üyeliğine talip olmasını sağlayan gelişmeyi son dört yılda gerçekleştirdi. Slovakya ve Çek Cumhuriyeti'nin ayrılmasından sonra iktidara gelen Meciar hükümeti, dış ilişkilerden çok iç politikaya yönelmişti. Bu yüzden Çek Cumhuriyeti 1998 yılında üye olmasına rağmen Slovakya'nın üyeliği söz konusu olmadı. İktidar değişiminden sonra Hrıstiyan Demokrat hükümet, hem NATO hem de Avrupa Birliği üyeliğini hedefleyen çalışmalara başladı. Ordudaki asker sayısını otuzbine düşürdü ve profesyonel orduya geçiş için başlatılan reformları hızlandırdı.

NATO ve Avrupa Birliği üyeliği Slovakya'da iç politikayı da belirler oldu. Eski Başbakanlardan Vladimir Meciar, son seçimlerden en güçlü parti olarak çıkmasına rağmen, Brüksel yanlısı Mikulas Dzurinda, koalisyon çoğunluğunu korudu. Batılı politikacılar, seçimden sonra Meciar'ın göreve gelmesi durumunda Slovakya'nın NATO ve Avrupa Birliği üyeliğini unutması gerektiği sinyalini vermişlerdi. Slovakyalılar geçen iki yıl içinde NATO üyeliğine de ikna oldular. 2000 yılında yapılan araştırmada halkın büyük çoğunluğu NATO üyeliğine karşı iken, bugünkü anketler 5,5 milyonluk nüfusun yüzde 60'ının NATO üyeliğinden yana olduğunu gösteriyor.

Slovenya

Bir başka Orta Avrupa ülkesi Slovenya, tüm üye adayları içinde en hazırlıklısı denilebilir. 11 yıldır önce bağımsızlığına kavuşan Slovenya aradan geçen sürede olumlu bir ekonomik gelişme gösterdi ve ekonomik verileri şu anda Avrupa Birliği üyesi Yunanistan'dan bile iyi durumda. Slovenya, NATO üyeliğini başından beri hedefliyordu ve bunu özellikle Balkanlara değil, Batı'ya ait olduğunu göstermek için istiyordu. Bunun için 1994 yılında NATO'nun "Barış için Ortaklık Girişimi"ne katıldı. Askeri reform için hazırlıklarını da tamamladı: Buna göre 2004 yılında zorunlu askerlik sona erecek ve 2010 yılına kadar 18 bin askerden oluşan profesyonel ordu kurulacak. Slovenyalı politikacılar NATO üyeliği için çaba gösterirken, halkın bu konudaki çekincelerini ortadan kaldırmak mümkün olmadı. Herşeyden önce NATO üyeliği ile bağlantılı masraflardan çekiniliyor. Slovenya'nın ordusunu NATO'nun teknik düzeyine çıkarması ve yeni teknolojinin NATO üyesi müttefiklerden satın alınması gerekiyor.