Haccın tamam olmasının şartları

Haccın rükünleri biri Arafat'ta vakfe diğeri de ziyaret tavafı olmak üzere ikidir. Haccın tamam olması için bu rükünlerden her ikisinin de eda edilmiş olması gerekir.
Hanefi mezhebinde haccın farzları, ihram, Arafat vakfesi ve ziyaret tavafı olmak üzere üçtür.
Haccın sahih olmasının şartı 3'tür:
1? Zaman (vakt?i mahsus): Arafat'ta vakfenin vakti, Arefe günü öğleden sonra Kurban bayramının 1. günü fecrin doğuşuna kadardır.
Kâbe'yi ziyaret tavafının vakti ise, kurban bayramının 1. günü fecrin doğuşundan itibaren ömrün sonuna kadardır.
Ziyaret tavafı ve Arafat vakfesinden biri bu vakitlerin dışında yapılırsa hac sahih olmaz.
Bir de Şevval ve Zilkade ayları ve Zilhicce'nin ilk 10 günü haricinde hac işlerinden herhangi birini yapmak sahih olmaz. Bu vakitler dışında umre için ihrama girilir.
"Sana, hilâl şeklinde yeni doğan ayları sorarlar. De ki: Onlar, insanlar ve özellikle hac için vakit ölçüleridir." (Bakara, 189).
Peygamberimize yeni doğan hilâlin önce incecik olması, sonra her gün büyümesi, dolunay olduktan sonra tekrar incelip kaybolması ve tekrar aynı şekilde doğup devam etmesi sorulmuştu. Âyette verilen cevapta "Ayın bu şekildeki hareketi, kamerî senenin hesap edilmesini, özellikle hac günlerinin bilinmesini sağlamaktır" denildi.
"Hac, bilinen aylardadır." (Bakara, 197).
Peygamber Efendimiz de haccın hangi aylarda olması gerektiğini şu hadisiyle açıklar: İbn Ömer radiyallahu anh'dan, dedi ki: "Hac ayları, Şevvâl, Zilkade ve Zilhicce'nin on günüdür." (Buhârî bâb başlığında).
2? Mekân (mekân?ı mahsus): Vakfe için şart olan mekân, Arafat dağı; ziyaret tavafı için, şart olan mekân ise, Mescid?i Haram'dır.
3? İhram: Hac için niyet edip ihrama girmedikçe hac sahih olmaz. İhrama mîkatta veya mîkattan önce girilmesi şarttır.
Arafat vakfesinin geçerli olmasının şartları şunlardır:
1? Hac için ihramlı olmak. 
2? Belirli yerde yapmak. Vakfenin yeri Arafat bölgesidir. Arafat bölgesinin her yerinde vakfe yapılabilir. Arafat bölgesinin Mekke tarafındaki sınırı olan Urene Vadisi Arafat bölgesinden olmadığı için orada vakfe yapmak caiz değildir. Arafat'ta bulunan Nemire mescidinin bir bölümü (kuzey?batı kısmı) da vakfe yerinin dışındadır.
Mâlik'den; ona ulaştığına göre Allah Resûlü (s.a.v.) şöyle buyurmuş: "Arafat'ın her noktası vakfe yeridir. Urene vadisinden çıkıp tırmanın (orası vakfe yeri değildir). Müzdelife'nin tümü vakfe mahallidir. Muhassar vadisinden çıkıp uzaklaşın (orası da vakfe yeri değildir)." (Muvattâ, hacc no. 166, s. 388; Müslim, no. 149, s. 893).
3? Belirli zamanda yapmak. Arafat vakfesinin zamanı, arefe günü zeval vaktinden (güneşin tepe noktasından, batıya yönelmesinden) bayramın birinci günü tan yerinin ağarmaya başladığı ana kadardır. Bayram sabahı, tan yeri ağarmadan önce Arafat bölgesinde kısa sürede olsa bir müddet bulunamayan kimseler hacca yetişememiş olurlar.
Urve b. Mudarris'den; Müzdelife'de namaza kâmet getirildiği zaman geldim ve Peygamber (s.a.v.)'e dedim ki: "Ey Allah Resûlü! Ben Tay dağından geldim, devemi ve kendimi yordum; uğradığım her dağda durdum, benim için hac imkânı var mıdır?" Şöyle buyurdu: "Kim bu namazımızı kılarsa, bizimle beraber buradan ayrılıncaya dek durursa, bundan önce Arafat'ta gece?gündüz durmuş gibi olur ve dolayısıyla haccı tamam olur ve (ihramdan çıkış) temizliğini yapar" (Ebû Dâvud, no 1950; Tirmizî, no. 891).
Taberânî, el?Mu'cemu'l?Kebîr'de şunu ilave etti: Peygamber (s.a.v.) ona şöyle dedi: "Ey Urve, haydi korkunu sevince çevir!"
Bezzâr ise, metin olarak sadece bu ilaveyi, "Haccın tamamlanmasını kutlamak" başlığı altında vermiştir. (Bezzâr'ın isnâdı, no. 1133).
Vakfe, yanılarak zilhiccenin sekizinci gününde yapılırsa dokuzuncu gününde tekrarlanması gerekir. Onuncu gününde yapılmışsa geçerli sayılır. Çünkü onuncu günü de hac mevsimindendir. Şayet on birinci gününde yapılırsa geçersiz sayıldığından haccın sonraki bir yılda yeniden yapılması gerekir.
Arefe günü, gündüzden Arafat'a çıkmış olanların, güneş batıncaya kadar burada kalmaları vaciptir. Mazeretsiz olarak daha önce Arafat bölgesinden ayrılan kişi, henüz güneş batmadan bu bölgeye tekrar dönerse, bir şey gerekmez. Aksi halde ceza kurbanı gerekir. Malikilere göre hac bâtıl olur, Şafiilere göre ise ceza gerekmez.
Vakfenin sahih olması için niyet, akıl ve bilgi (Arafat'ta bulunduğunu ve vakfe yaptığını bilmek) şart olmadığından, belirlenen süre içinde ister şuurlu, ister şuursuz, ister uykuda, ister uyanık, ister ayık, ister baygın (Şafiilere göre baygın halinde olan bir kimsenin vakfesi geçerli değildir.), ister abdestli, ister abdestsiz her ne halde olursa olsun, bir an Arafat sınırları içinde bulunan, hatta oradan geçen bir kimse vakfeyi yapmış olur.
Arefe günü boy abdesti alınır, öğle ve ikindi namazı bir arada (önce öğle, sonra ikindi) kılınır. Sonra duaya başlanır öğleden geceye kadar yalvarır, istiğfar edilir, yapılan kusurların bağışlanması dilenir. Bu günde okunan birçok dua vardır. Bu dualar yazılı bir yerden okunabilir veya birisi okuyup diğerleri amin der. Güneş batmadan Arafat'tan ayrılınır. Arafat'ta namazların cem?i takdim ve Müzdelife'de cem?i tehir şeklinde kılınması haccın menasikindendir.