Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde özellikle Doğu Anadolu Bölgesinde  Ermenilerin birbirlerine yazdıkları mektuplarda imparatorluğun kısa sürede yıkılarak bölgede Avrupa ve Rusya'nın desteğiyle bağımsız bir Ermenistan devleti kurulacağı ifadeleri yer alırken, Türklere yapılan katliamlar da anlatılıyor.

Fırat Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Ergünöz Akçora, Osmanlı İmparatorluğu içerisinde hür, adil ve kanunların himayesinde yaşayan Ermenilerin, 19. yüzyılın ortalarından itibaren emperyalist devletlerin siyasi emelleri için kullanılmaya başlandıklarını söyledi. Batılı devletler ile Rusya tarafından Ermenilerin, Osmanlı devletine isyan etmeleri için çeşitli yollar aracılığıyla kışkırtıldıklarını ve bu yönde propaganda yapıldığı anlatan Akçora, Ermenilerin birbirlerine yazdıkları mektupların da bu amaçla kullanıldığını kaydetti. İşte o mektuplar...Akçora, o dönemde Ermeniler tarafından yazılan bu mektupların çok az bir kısmının ele geçirildiğini belirterek, Ermenilerin birbirlerine yazdıkları mektuplarda Osmanlı İmparatorluğu'nun kısa sürede yıkılarak, bölgede Avrupa ve Rusya'nın da desteğiyle bağımsız bir Ermenistan devleti kurulacağını yazdıklarını, Türklere yapılan katliamların da anlatıldığını söyledi. Dönemin Ermeni komitecileri tarafından yazılan ve ele geçirilen mektuplarda yazılanları anlatan Akçora'nın şu örnekleri verdi: "1915 yılında Bagos Seferyan, Bitlis'te bulunan Nektar Seferyan'a yazdığı mektupta, 'Emin olunuz ki, gelecek sene paskalyayı Ermenistan bağımsızlık şenliklerinde kutlayacağız. Osmanlı Devleti artık yoktur. Avrupa nihayet uğursuz hükümeti ortadan kaldırma fikrini yerine getirmeyi anlatacaktır' ifadesine yer veriyor. Yine 1914 yılında, Bedros Haruntanyan'ın Bitlis'teki babası Varter Haruntanyan'a yazdığı mektupta, 'Sevgili pederim. Bu size yazdığım son mektuptur. Zira ben artık vatan vazifesini yerine getirmek ve Türkün başını ezmek üzere Ermeni gönüllülerine katılmaya gidiyorum. Rusya, İngiltere ve Fransa, Türk ve Alman'dan intikam almak için kesin karar vermişlerdir. Ermeni hür ve bağımsız olacaktır. Emin olun, kurtuluş pek yakındır' diyor.Hayganos Yatırı'nın arkadaşı Verenika'ya yazdığı mektupta 'Sevgili Hemşehrim Verenika. Ermenilerin Türklere yaptıklarını görsen ciğerin soğur. Yine de yiğitlerimizin hayıflarını alamıyoruz. Millet senin benim yerime yapıyor. Açık kalpli olmalıyız. Kavga oldu mu Türkü öldürüp kaldırıyorlar, yoksa ses çıkarmıyorlar' ifadesiyle Türklere yapılan katliamlar anlatılıyor." Kışkırtmanın ve casusluğun belgeleriAkçora, Avrupa ve ABD'de yaşayan Ermeniler tarafından Anadolu'da yaşayan Ermenilere mektuplar gönderilerek, kışkırtıldığını kaydetti. Akçora, şöyle dedi: "Avrupa ve ABD'den yazılan mektuplarda Ermenilerin isyana kışkırtıldığı görünürken, Ermenilerin kullandıkları silahlar, planları ve para desteği almak için birbirlerine yaptıkları tehditler de yer alıyor. Avrupa'da yaşayan Bagos Nubar Paşa, Anadolu'daki Mikail Vartanyan'a yazdığı mektubunda, 'Bugün tüm Avrupa, Osmanlı İmparatorluğu'nun taksiminde karar kılmıştır. Rus kamuoyunun Ermeni bağımsızlığının yanında olduklarını memnuniyetle tespit ettim. Ermeni gönüllülerinin davamızı kazanmak üzere büyük hizmet edeceklerine şüphe yoktur' derken, ABD'den Harput'ta bulunan Osep Sersisyan'a yazılan mektupta 'Azizim. Türk ordusu hakkında vermiş olduğun bilgiler, telgrafla Rus kumandanlığına bildirilmiştir. Van'da olduğu gibi Türk hükümetine mukavemet etmek için Harput'ta bir isyan tertip ederseniz, 500 mavzer satın aldık, yakında size göndereceğiz' deniyor. Bir başka mektupta ise 'Muhterem arkadaşım. Mektubunuzu aldım. Fakat merkezdeki Manuk Yazıcıyan'dan silahlar hesabına olan 165 lirayı alamadığınızı okuduğumuz zaman hayret ettik. Halbuki onlar da bize o parayı gönderdiklerini yazıyorlardı. Silahlar 112 adettir. Şimdiden silahlar için yer hazırla. Zaten yanında çok kalmayacak, Sivas'a, oradan da Harput'a nakledilecektir' deniliyor."

Ve tehdit mektupları...Akçora, ayrıca Ermenilerin tehdit ederek, başka Ermenilerden zorla para aldıklarını belirtti. Bu kapsamda Şahinyan Agop Efendi isimli Ermeni zenginine yazılan mektubu örnek veren Akçora, "Mektupta, 'Millet için kan döküyoruz. Gammazlığın nedeniyle çarşı ve mahallede nerede rastlarsak seni mahvedip dünyada gezdirmeyeceğiz. Eğer evini barkını viraneye döndürmezsem bana da Tanıl Çavuş demesinler. Eğer yaşamak istersen Seyran Tepesi'nde dikili taşın altına 200 Osmanlı lirası bırak. Bu kadarı yeter. Fazlası rahatsızlık doğurur' diyor" bilgisini verdi. Akçora, mektuplarda yazılanlar dikkate alındığında, o dönem yapılan propagandanın amacının Ermenileri silahlı eylemlere itmek, çatışmalardaki insan kayıplarını da 'Ermeniler katlediliyor' iddiasıyla gündeme getirerek Avrupa'nın desteğini sağlamak olduğunu vurguladı. Akçora, az sayıda da olsa ele geçen mektuplardan, silahların nasıl geldiği, dağıtıldığı ve tehditlerle Anadolu'daki Ermenilerin devlete karşı başkaldırıya zorlandıklarının görüldüğünü sözlerine ekledi.