Acilen Milli Ekonomi Modeli

Kardeşim Resul Karaca'nın İzmir Fuarı'ndan alıp hediye ettiği tarih kokan bir kitaptan söz etmek istiyorum. Vefik Altuğ'un yazdığı ve 1941 yılında yayınlanan 'Erzurum ve Civarı' adlı kitapta Erzurum'un tarihi, tabii, beşeri ve iktisadi durumu üzerinde incelemeler bulunmaktadır.Tarihi eser niteliğinde olan bu kitabı okurken hem heyecan duydum hem de 'bu kaynaklar Türkiye'ye kıyamete kadar bakar' diyen Prof. Dr. Haydar Baş Hocama bir kez daha hak verdim.Kitabın yazarı Vefik Altuğ Erzurum'un tarihçesinden ve coğrafi konumundan uzunca bahsettikten sonra Erzurum'un yeraltı zenginliklerine dikkat çekmiş. Başka yerde az rastlanacak bu bilgileri siz okuyucularımızla paylaşmayı bir borç biliyorum. Özellikle Erzurumlu okuyucularımızın bu zengin kaynakların farkına varmalarını ve bu sahada yazılan Milli Ekonomi Modeli kitabını incelemelerini istirham ediyorum.MADENLERPek eski devirlerde işlendiği tahmin edilen bu madenlerin en önemlileri kömür bakır ve petroldür. Henüz esaslı araştırmalar yapılmadığı için madenlerden ekserisinin yalnız yerini, bazılarının da kıymetlerini biliyoruz. Bugün hemen hiç istifade edilemeyen bu madenler işletilirse, Türkiye iktisadiyatında mühim bir amil olabilirler. Şimdiye kadar görülen ve bulunan madenleri ve yerlerini sıralayalım:Kömür Madeni: Erzurum yaylasında bulunur linyit nevindendir.Henege Kömür Madeni: Narman kasabasının Henege denilen mıntıkasında bulunan zengin bir kömür madenidir.Kırtaboz Kömür Madeni: Bu maden Hasankale kazasının beş km batısında Kırtaboz mevkisinde bulunur.Karahan Kömür Madeni: Ovacık nahiyesiyle İspir kazası arasındaki arazide bulunur, oldukça zengin bir madendir.Sivişli Kömür Madeni: Erzurum'a yarım saat mesafede Sivişli mevkiinde bulunmaktadır. Birçok seneler işletilmiştir. 1936'dan 1938'e kadar 8200 ton kömür istihsal edilmiştir.Kükürtlü Kömür Madeni: Yeniköy istasyonu civarındadır. Demiryolu güzergahında bulunduğundan kıymeti daha fazladır. Demiryolları idaresi zaman zaman buradan istihsalat yapmaktadır.Kapanbaşı Kömür Madeni: Bu maden Yusufeli kazasının (o zamanlar Erzurum'a dahil) Harkor Dağı eteklerindedir.Bakır Madenleri: Erzurum yaylası bakır madenleriyle de zengindir. En çok bakır bulunan mıntıka ikidir; 1- Tunkis Bakır Madeni: Yusufeli kazasının ( o zamanlar Erzurum'a dahil) Tunkis karyesinde  3-6 cm arası kalınlığında tabakalar halinde görülmektedir.2- Kobalkomu Madeni: Pasinler'in cenubundan Palandöken dağlarının devamına mensup bir tepede bulunmaktadır.PETROL MADENLERİTürkiye'de petrol zuhuratı daha ziyade Doğu Anadolu havalisindedir. Çünkü bu havali Kafkas petrolleri ile Musul petrol mıntıkası arasındadır. Petrole küçük membalar halinde birçok yer de tesadüf edildiği halde esaslı petrol mıntıkaları şunlardır: 1- Katranlı Gaz Madeni: Hınıs kazasının Taşkesen nahiyesinde Katranlı mevkiinin önünden geçen Madrok nehrinin sağında müteaddid menfezlerden sızmaktadır. Umumi harpte Ruslar bu madeni takdir etmişler ve işletmek için burgu tasfiye makinelerini kurmaya teşebbüs etmişseler de geri çekilmeye mecbur olduklarından bu teşebbüsleri akim kalmıştır. Civarda ki halk bu petrolden çok istifade etmektedir.2- Palu Petrolleri: Tercan kasabasının (şimdi Erzincan sınırıdır) şimalinde Dumanlı tepe dağları civarından çıkar.3- Hasankale Petrolleri: Bunlar küçük membalar halindedir ve mühim bir yekün tutmaktadırlar. Saydığımız petrol madenlerinin derecei serveti hakkında da kömür ve bakırda olduğu gibi bir şey söyleyemeyeceğiz. Çünkü bugüne kadar yapılan tetkikler gayet sathidir. Tekniğin bu derece ilerlediği bir devirde petrolün kıymeti ölçüsüzdür. Fakat taharriyatı ve işletmesi çok büyük masraflar mal olmaktadır. Bunun için büyük sermayelere lüzum hasıl olmaktadır. Binaenaleyh bu iş ferdi teşebbüsleri işi değildir. Hükümetin büyük himmetiyle ve maden tetkik arama enstitüsünün taharri faaliyetlerinin devamlılığını temin ile büyük masraflardan kaçınmaksızın  bu işin başarılması heyecanla beklenebilir.TUZ MADENLERİKaya tuzundan tuz istihsal edilen yerlerin en mühimi Aras vadisi yakınındaki Tuzluca tuz madenleridir. Tuz madeninin ikinci şekli de memlehalardan istihsaldir. Bu memlahların başlıcaları Aşkale ,Tercan ve Hınıs da bulunmaktadır.Kehribar Madeni (Oltu Taşı): Oltu ve Tortum civarında bulunan kehribar taşı oldukça parlak ve siyah bir taştır. Ziynet eşyası imalinde kullanılmaktadır. Bu madenlerden başka Narman civarında Simli Kurşun Manganez ve diğer mıntıkalarda yer yer kil bulunmaktadır. Erzurum yaylasının bir diğer zenginliği kaplıcaları ve maden sularıdır. Bu kaplıcalara Çermik adı verilmektedir. Tanınmış dört kaplıcası vardır; Ilıca, Hasankale, Kızılçermik , Akdağ. Tıbben birçok hastalığa şifa oldukları tespit edilmiştir.Tarihçe tespit edilmiştir ki madeni işlemesini bilen yegane kavim Türk kavimleriydi. Osmanlı idaresinin zayıflamasıyla ihmale uğrayan sanayileşme hareketi Cumhuriyet Hükümeti tarafından esaslı bir dava olarak ele alınmış bulunuyor. Gün gelecek sanayileşmek için birinci şartı teşkil eden madencilik ziraai kalkınmayla beraber yürütülmeye çalışılacak nihayet sermaye ve bilgi noksanın ikmali ve nakil vasıtalarının çoğaltılmasıyla burada ki madencilik iyi bir çığıra girecek ve bu suretle büyük servet membaları toprak altında beklemeyecektir."Yazımıza konu alan kitabı yazarı Vefik Altuğ'u rahmetle anarken böyle bir milletin ferdi olmaktan da gurur duyuyorum. 1940'lardan 2013'e gelirsek, ecdadımızın arzuladığı o güçlü Türkiye'yi gördüğümüzü söyleyemeyiz. Atatürk'ten sonra gelen bütün hükümetler batıya endeksli olduğu için kaynaklar yabancılara peşkeş çekilmiş, cennet vatanımızın olması gereken zenginliği sağlanamamıştır. Malumunuz, bu hükümet döneminde de gelir getiren kurumlardan tutun, karış karış topraklarımıza kadar yabancılara satılan bir Türkiye görmekteyiz. İşte Vefik Altuğ ve vatansever ecdadımızın ve tabi bizim de hasret çektiğimiz, arzuladığımız Türkiye ancak Milli Ekonomi Modeli ile yani Baştürk Prof. Dr. Haydar Baş Bey ile mümkün olacaktır.Haydar Baş Hocamıza şükranlarımızı sunarken heyecan ve sabırsızlıkla gelecek güzel günleri bekliyoruz.