Suriyeli işverenler sermaye krizinde
Türkiye’de kurulan Suriyeli şirket sayısı 10 bini aştı. Bu şirketler, öncelikle Suriyeli sığınmacılara istihdam sağlıyor. Suriyeli şirketlerin en önemli eksiği ise sermaye!
11.08.2020 18:39:00
AHMET SAFA TERZİ / İSTANBUL
Türkiye'de faaliyet gösteren kayıtlı 10 bin Suriyeli işletmenin yalnızca yüzde 1'i kredi imkânlarına ulaşabiliyor. ABD merkezli uluslararası sivil toplum kuruluşu Building Markets'in 2020 Ocak ayında hazırladığı "Türkiye'deki Suriyeli İş insanlarının Finansmana Erişimi" raporu, büyük çoğunluğunu küçük işletme sahiplerinin oluşturduğu Suriyeli girişimcilerin yüzde 43'ünün ihracat yaparak Türkiye ekonomisine katkıda bulunduğunu ortaya koydu. Körfez, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleriyle ticari ilişkiler kuran Suriyeli girişimciler yeni iş imkânları oluşturarak, sığınmacılar için istihdam sağlıyor. Suriye'deki iç savaştan etkilenerek Türkiye'ye gelen mülteci girişimciler üzerine araştırmalar yapan Building Markets, 2016 yılında Türkiye'de 6 binin üzerinde kayıtlı Suriyeli işletmenin bulunduğunu, bu işletmelerin 300 milyon dolar değerinde sermayeyi beraberlerinde getirdiğini ortaya koydu. Bugün kayıtlı Suriyeli KOBİ sayısının 10 binin üzerinde olduğu raporlanırken, bu işletmelerin Türkiye için barındırdığı potansiyel, sermaye eksikliği, bürokratik engeller, hatalı yönlendirmeler ve yapılan yanlış yatırımlar nedeniyle değerlendirilemiyor. Suriyeli girişimcilerin büyük bir çoğunluğu (yüzde 66'sı) bankacılık işlemleri için katılım bankalarını tercih ediyor. Girişimcilere Türkiye'de karşılaştıkları en temel sorunlar sorulduğunda, üçüncü sırayı 'finans, kaynak eksikliği' alırken işletme sahiplerinin yüzde 19'u Türkiye'nin vergi sistemini ve yasalarını bilmediğini ve gerekli finansal danışmanlık hizmetine ulaşamadıklarını belirtiyor.
Para transferinde eski yöntem
Savaş nedeniyle Türkiye ile Suriye arasında sağlıklı bir para transferi yönteminin bulunmaması, Suriye lirasının sürekli değer kaybetmesi, yüksek vergi oranları gibi nedenlerle bankacılık sisteminden uzak duran Suriyeli işletmeciler kendi aralarında 'havale' adı verilen, elden ele para geçmesini sağlayan eski bir para transferi sistemini kullanılıyor. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı'nın (TEPAV) 2018 yılında yayınladığı verilere yer veren raporda, Suriyeli işletmelerin yüzde 38.5'inin ülke içerisine ya da dışarısına para göndermek istediğinde 'daha güvenilir' buldukları 'havale' sistemini tercih ettiklerini ortaya koydu. Aracılar sayesinde elden-ele para transferini mümkün kılan havale sistemi, 8. yüzyıldan beri Ortadoğu'da yaygın olarak kullanılıyor.
Ortadoğu'yu iyi biliyorlar
Suriyeliler ile yapılan araştırmalara göre Türkiye'de işletme sahibi Suriyelilerin yüzde 75'i Türkiye'ye gelmeden önce Suriye, Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerde de şirket kurdu ve ticaretle uğraştı. Türkiye'de faaliyet gösteren Suriyeli işletmeler Körfez, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleriyle ticari ilişkiler kurarak, ihracat gerçekleştiriyor. Ticaretle uğraşan Suriyeli iş insanlarının yarısından fazlası ürünlerini Türk üreticilerden tedarik ederek, Türk malı ürünlerin bu pazarlarda daha etkin olmasına katkıda bulunuyorlar. Suriyeli girişimcilerin yüzde 65'i sermaye eksikliği çektiklerini belirtirken, işletmelerin büyük bir çoğunluğu 100 bin lira gibi düşük sermayeye ihtiyaç duyuyor.
