Türk lirasının son bir yıldaki değer kaybı

Türkr Lirası (TL), son yıllarda küresel finans piyasalarında en çok tartışılan para birimlerinden biri haline geldi.

Ekim 2024'ten bu yana, yani son bir yılda, TL'nin ABD Doları karşısındaki değeri yaklaşık %21,74 oranında eridi. Bu, 9 Ekim 2025 itibarıyla USD/TRY kurunun 41,73 seviyesine ulaşmasıyla somutlaştı.

TL'nin bu değer kaybı, sadece bir para birimi meselesi değil; Türkiye ekonomisinin yapısal sorunlarını, politik belirsizlikleri ve küresel baskıları yansıtan derin bir ekonomik krizin parçası.

Bu yazı, TL'nin son bir yıldaki seyrini tarihsel verilerle inceleyecek, değer kaybının nedenlerini irdeleyecek, ekonomik etkilerini tartışacak ve geleceğe dair çıkarımlar sunacak.

Tarihsel Seyir: Son Bir Yılda TL'nin Çöküşü

TL'nin değer kaybı, 2018'den beri devam eden bir sürecin uzantısı olsa da, son bir yıl (Ekim 2024 - Ekim 2025) özellikle dramatik geçti. Aşağıdaki tablo, aylık ortalama USD/TRY kurlarını özetliyor. Veriler, Trading Economics, Wise ve Exchange-Rates.org gibi kaynaklardan derlenmiştir.

Tarih	Ortalama USD/TRY	Değişim(%) Önceki Aya Göre	Yıllık Değişim(%) Ekim 2024'e Göre
Ekim2024	34,20	-	-
Kasım2024	34,80	+1,75	-
Aralık2024	35,50	+1,99	-
Ocak2025	35,34	-0,45	+3,35
Şubat2025	36,10	+2,19	+5,56
Mart2025	37,00	+2,49	+8,19
Nisan2025	37,95	+2,57	+10,99
Mayıs2025	38,50	+1,45	+12,57
Haziran2025	39,00	+1,30	+14,04
Temmuz2025	39,50	+1,28	+15,50
Ağustos2025	40,84	+3,42	+19,47
Eylül2025	41,20	+0,88	+20,47
9 Ekim2025	41,73	+1,28	+21,74

Not: Veriler yaklaşık değerlerdir; aylık ortalamalar baz alınmıştır. En yüksek kur Nisan 2025'te 37,95 (TL lehine görece güçlü), en düşük ise Ekim 2025'te 41,73 TL olarak kaydedildi.

Son bir yılda TL, Ocak 2025'teki görece istikrarlı 35,34 seviyesinden Haziran 2025'te rekor kıran 39,00'a, oradan da Ekim 2025'te 41,73'e sıçradı. Bu, TL'nin USD karşısında %21,74 değer kaybettiği anlamına geliyor yani 1 USD'nin satın aldığı TL miktarı 7,39 birim arttı. Bu trend, 2024'ün son çeyreğinde %16,5'lik bir yavaşlamayla başlamış olsa da, 2025'in ilk yarısında hız kazandı. Özellikle Mart 2025'te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun tutuklanması gibi siyasi olaylar, kuru ani bir sıçramayla 37,00 TL'nin üzerine taşıdı. Bu dönem, TL'nin 2021'deki %44'lük kaybından bu yana en hızlı erimesini işaret ediyor.

Değer Kaybının Nedenleri: Yapısal ve Konjonktürel Faktörler

TL'nin değer kaybı, tek bir nedene indirgenemez; yüksek enflasyon, para politikası hataları, siyasi belirsizlikler ve küresel baskıların karmaşık bir bileşimi söz konusu. Aşağıda ana nedenleri detaylandıralım:

1- Yüksek Enflasyon ve Reel Faiz Eksikliği: Türkiye'nin enflasyonu, 2024 Mayıs'ında %75,45'le zirve yaptı ve Kasım 2024'te %47'ye gerilese de, hala küresel ortalamanın çok üzerinde. Bu, TL'nin reel değerini eritiyor. Merkez Bankası (TCMB), 2023'te %8,5'ten 2024 Mart'ında %50'ye çıkardığı faiz oranlarını sabit tutsa da, enflasyonun hızı reel faizi negatife çekiyor. Sonuç: Yatırımcılar TL'den kaçıyor, döviz talebi artıyor.

2- Para Politikası ve Müdahaleler: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geleneksel "düşük faiz" ısrarı, 2021-2023 arası faiz indirimlerine yol açtı ve TL'yi %60 eritti. 2023 seçimleri sonrası Mehmet Şimşek'in reformist yaklaşımı faizleri yükseltti, ancak 2024 sonundaki asgari ücret artışı (%30) ve döviz rezervlerindeki kayıp (%20'ye yakın), kuru baskıladı. TCMB'nin döviz satışları artık sınırlı; bu da TL'yi savunmasız bırakıyor.

3- Siyasi ve Jeopolitik Belirsizlikler: Mart 2025'teki İmamoğlu krizi, TL'yi rekor düşük seviyeye indirdi. Erdoğan'ın dış politika hamleleri (örneğin, Suriye ve Doğu Akdeniz gerilimleri), ABD yaptırımlarını tetikledi: 2024'te çelik ve alüminyum ithalatına %50-20 ek gümrük vergisi getirildi, Türk ihracatı %13 daraldı. Bu, cari açığı %9,5'e çıkardı.

4- Küresel Etkiler ve Yapısal Zayıflıklar: ABD'de Fed'in faiz artırımları, gelişen piyasa para birimlerini vurdu. Türkiye'de ise yüksek dış borç (%60 GSYİH) ve cari açık ($106 milyar, 2023), TL'yi hassas kılıyor. İthalat bağımlılığı (ara malların %81'i dövizle), devalüasyonu iç talebi frenliyor.

Bu faktörler, TL'nin "beklenen devalüasyon" döngüsünü besliyor: Vatandaşlar altın ve dövize hücum ettikçe, kur yükseliyor.

Ekonomik Etkiler: Kazanım mı, Kayıp mı?

TL'nin değer kaybı, ikili bir kılıç gibi: Kısa vadede ihracatı desteklese de, uzun vadede yıkıcı. İşte ana etkiler:

Enflasyon ve Satın Alma Gücü: Devalüasyon, ithal malları (enerji, gıda) %30-40 pahalılaştırdı. 2024 enflasyonu %85'e yaklaşırken, 2025'te %47'ye inse de, hanehalkı geliri reel %20 eridi. Asgari ücret artışı yetersiz kaldı; yoksulluk oranı %28'e yükseldi.

Büyüme ve İstihdam: GSYİH büyümesi 2023'teki %5,1'den 2024'te %3,2'ye yavaşladı; 2025'te %3,1 bekleniyor. Yüksek faizler yatırımı frenledi, işsizlik %8,2'de sabitlendi ama geniş işsizlik %28,4'e çıktı. Deprem sonrası $150 milyar hasar, toparlanmayı geciktirdi.

Dış Ticaret ve Cari Açık: TL'nin ucuzlaması ihracatı %13 artırdı (2021-2023), ancak ithalat %33 yükseldi; cari açık $60 milyar genişledi. Tekstil ve otomotiv gibi sektörler kazandı, ama ara mal ithalatı maliyetleri %200 artırdı.

Finansal İstikrar: Döviz borçları %20 arttı, banka iflas riski yükseldi. Yabancı yatırım girişi $4,7 milyardan $12 milyara çıksa da, rezerv kaybı (%20) güveni zedeliyor. Borsa %17 düştü (2018 krizi sonrası).

Genel olarak, devalüasyon kısa vadede rekabet gücünü artırdı ama enflasyonist spiral yaratarak orta sınıfı ezip geçti.

Sonuç ve Gelecek Beklentileri

Son bir yılda TL'nin %21,74'lik değer kaybı, Türkiye ekonomisini bir yol ayrımına getirdi. Reformist adımlar (faiz artışı, mali sıkılaşma) enflasyonu frenlese de, siyasi istikrarsızlık ve yapısal reform eksikliği devam ederse, kur 2025 sonuna 42,75'e çıkabilir. Uzmanlar, 2025 enflasyonunun %21'e inmesini ve GSYİH büyümesinin %3'te kalmasını öngörüyor, ancak bu iyimser senaryo. Çıkış yolu: TCMB bağımsızlığını güçlendirmek, cari açığı kapatmak ve yargı reformuyla güveni geri kazanmak. Aksi takdirde, TL'nin erimesi kronik bir soruna dönüşebilir. Türkiye, bu krizi fırsata çevirmek için cesur adımlar atmalı yoksa ekonomik toparlanma uzak bir hayal kalır.