MURAT ÇABAS / ANALİZ HABER

Dolar kuru geçtiğimiz Cuma günü akşamı yurt içi piyasalarının kapanmasının hemen ardından yükselişe geçerek psikolojik eşik olan 10 TL'yi aştı ve tarihi rekorunu kırdı. Böylece dolar, TL karşısında yılbaşından bu yana yüzde 36 değer kazanmış oldu. Türk milletinin emeği, alın teri ve geliri de bu oranda erimiş oldu. 1 Ocak 2021'de 2 bin 825 lira olan asgari ücret 380 dolar iken, 282 dolara düştü; asgari ücretlinin aylık geliri 98 dolar eridi.

Dolar kuru neden artıyor?

Dolar kurunun rekor üstüne rekor kırmasıyla alakalı yurt dışı ve yurt içiyle ilgili değişik nedenler ifade ediliyor. Yurt dışı etkenlerden en önemlisi, ABD'de Ekim ayı enflasyon rakamının beklenenden fazla artması. Aylık enflasyon yüzde 0.6 bekleniyordu, yüzde 0.9 olarak gerçekleşti; yıllık ise yüzde 5.8 bekleniyordu, yüzde 6.2 oldu. Bu, son 31 yılın en yüksek enflasyon oranı. Bu durum FED'in sıkı para politikasına geçme ihtimalini artırdığı için dolar kurunda artış gündeme geldi. Yurt içi etkenlerden en önemlisi ise, gelecek hafta toplanacak olan MB Para Politikası Kurulu'nun faiz indirimine gideceği beklentisi. Reuters yaptığı ankette politika faizinin, sabit bırakılması ile 150 baz puan indirilmesi arasında ortalamada yüzde 15'e düşeceğini tahmin etti. JP Morgan Kasım ayında 100 baz puan faiz indirimi beklediklerini belirtti. Deutsche Bank ekonomistleri ise Kasım'da 100 baz puanlık indirime ilaveten Aralık'ta da 100 baz puanlık bir indirim beklediklerini açıkladı. Bu beklentiler de doların yukarı yönlü hareketine neden oluyor. İfade edilen bir diğer neden de swap işlemlerinde dışarı yönlü hareketin artması. Swap işlemlerinde son yedi haftalık para çıkışının 6.2 milyar dolar olduğu belirtiliyor. Swap işlemleri, MB rezervlerini fazla göstermek için kullanılan bir takas yöntemidir, uzmanlar, swap işlemleri çıkartıldığında MB rezervlerinin negatif olduğunu belirtiyorlar.

Cari açığı düşürmek mi hedefleniyor?

Dolar kurunun yükselmesinde bir diğer iç etkenin ise ekonomi yönetiminin cari açığı kapatma hedefi olduğu belirtiliyor. Bu yöntemle dolar kuru yükseltilerek, ihracat teşvik edilmiş oluyor ve ülkeye döviz girişiyle beraber cari açığın düşürülmesi hedefleniyor. Bağımsız Türkiye Partisi (BTP) Genel Başkanı Hüseyin Baş, sosyal medya hesabından 28 Ekim 2021 tarihinde döviz kurlarındaki rekor artışla ilgili paylaştığı mesajında "Kimseye açıklamadıkları, sır gibi sakladıkları, bilinçli bir şekilde dövizi artırma ve vatandaşı fakirleştirme operasyonlarının sebebini sonunda çözdüm. Maksat cari açığı azaltmak hatta cari fazla vermek ve belki de bu verilen cari fazla ile dövizi tekrar düşürmek" ifadelerini kullanmıştı.

Bakan Elvan'dan çelişkili açıklamalar

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfü Elvan önceki gün Meclis Plan Bütçe Komisyonunda yaptığı konuşmada, "Hükümetimizin ihracatı desteklemek amacıyla, yüksek döviz kuru hedeflediğine yönelik yorumlar doğru değil" demişti ve Türkiye'de dalgalı kur rejiminin olduğunu belirterek, "Kurun değeri de piyasada belirlenir" diye konuşmuştu. Fakat Bakan Elvan daha sonra yaptığı açıklamalarda hedeflerinin cari açığı azaltmak olduğunu ve bunun için her türlü argümanı kullanacaklarını şu cümlelerle anlattı: "2021 yılını geçmiş dönem eğilimlerinin aksine yüksek büyüme ve düşük cari açık ile kapatacağız. Cari işlemler dengesini orta ve uzun vadede kalıcı olarak iyileştirme çabası içindeyiz. Öncelikle şunu ifade edeyim, Merkez Bankasının temel görevi fiyat istikrarını sağlamaktır. Cari açıkta yapısal problemimiz var. Yapısal cari açığın azaltılması noktasındaki görev hükümetin görevidir. Dolayısıyla para politikasında uygulanacak araçlar bellidir. Bu araçları da Merkez Bankası uygular. Buna açıklık getirmek istedim." Hedef cari açığı azaltmaksa ve MB'nin uygulayacağı para politikasıyla bu sağlanacaksa, bunun adı zaten faiz indirimi ile dolar kurunun artırılmasıdır. Ekonomi uzmanları bu yöntemin, küçük hesaplar hayaliyle büyük zararlar getireceğini belirtiyorlar. Yüksek dolar kuruyla yapılan ihracat geçici döviz girişiyle başlangıçta iyimser bir hava oluşturabilir ama ülkemizde yapılan toplam ihracat, sadece hammadde ithalatını bile karşılayamamaktadır. Bu ihracatın, stoklar bitince bir de ithalatı olacaktır ve cari fazla ile elde edilecek olan dolar asla dolar kurunu eski seviyesine döndüremeyecektir. Geçmişte MB, 128 milyar dolar piyasaya sürmesine rağmen doları düşüremediği gibi.