Vatandaş icra kıskacında

MURAT ÇABAS / HABER ANALİZ

Ülkemizin en büyük ekonomik sorunlarından birisi şüphesiz gelir yetersizliği. 7 milyonun üzerinde aile senenin büyük bir bölümünde açlık sınırının altında kalan asgari ücretle geçinmek zorunda kalıyor. Türk-İş'in verilerine göre Şubat 2022 itibarıyla 4 kişilik bir ailenin açlık sınırı 4 bin 552 lira. 2022 yılı Ocak ayından itibaren uygulanan asgari ücret ise 4 bin 253 lira. Daha yılın başında asgari ücret açlık sınırının altına düşmüş oldu. Ve bu gelir her geçen gün enflasyon karşısında erimeye de devam ediyor. TÜİK'in verilerine göre, Şubat 2022 itibarıyla yıllık enflasyon yüzde 54.4, akademisyenlerin oluşturduğu ENAG'a göre ise yüzde 123.8... Asgari ücretli ailelerin geliri bu durumda da, emeklilerin, memurların, tarım köylüsünün, küçük esnafın durumu farklı mı? Onların da gelirleri giderlerine yetmiyor ve hayatlarını borçla sürdürmeye çalışıyorlar. Resmi rakamlara göre, 4 milyona, atıl iş gücü kapsamında da 8 milyona dayanan işsizler ordusunun ise gelir açısından hiçbir şansı yok. Normal şartlar altında aldığı maaşla bir ayı geçiremeyen vatandaşlar, bir de daha önce aldıkları borçların altında eziliyor ve bir süre sonra borcunu döndüremediği için icralık ve hacizlik oluyor. Milyonlarca icra dosyasına her yıl yeni milyonlar eklenmeye devam ediyor.

İcra dosyaları 24 milyona dayandı

Mahkemelerde açık icra dosyası sayısı 24 milyona dayanmış vaziyette. Sadece yılbaşından bu yana 2.2 milyon yeni icra dosyası eklendi. Adliye koridorlarında icra dosyalarına yer bulunamıyor, koridorlara taşıyor. Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı (UYAP) verilerine göre, 1 Ocak ile 19 Mart 2022 tarihleri arasında icra iflas dairelerinde toplam 2 milyon 291 bin yeni dosya açıldı. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde bu sayı 1 milyon 775 bin seviyesindeydi. UYAP verilerine göre, 19 Mart 2022 itibariyle toplam açık icra dosya sayısı ise 23 milyon 525 bin seviyesini görerek rekor kırdı. Ülkemizde yaklaşık 20 milyon hane olduğu düşünüldüğünde bu icra dosyası sayısının büyüklüğü daha net anlaşılır.

2008'den bugüne 3 kat arttı

2008 yılında 8 milyon olan icra dosyası sayısı o tarihten bu yana 3 kat artarak 24 milyona dayandı. İcra ve iflas davaları için binalar yetmiyor. Adalet Bakanlığı, icra müdürlükleri, iflas daireleri ve icra mahkemeleri için yeni binalar kiralayıp ilave personel alarak sorunu çözmeye çalışıyor. Hukukçular ise personel ve bina değişimi yerine yeni yasaların çıkması gerektiğini belirtiyor. Yürürlükte olan İcra İflas Kanunu'nun 1943'te yapıldığını belirten hukukçular, mevcut yasanın yetersiz kaldığını, köklü bir İcra İflas Kanunu'nun çıkması gerektiğini savunuyor. Zaten icralık olarak büyük bir mağduriyet yaşayan vatandaşlar, icra müdürlüklerinde, mahkemelerde adım başı para ödüyerek mağduriyetleri daha da artıyor. Avukatlara ödenen vekalet ücretleri, bu ücretler üzerinde alınan vergiler de cabası...

Vatandaşlar geçinemiyor

Büyük bir gelir sorunu yaşayan vatandaşların geçim zorluğu yapılan kamuoyu araştırmalarına da yansıyor. Büyükşehirlerde yaşayan vatandaşların bile çoğunluğunun geçim kaygısı içinde olduğu dikkate alınırsa, kırsal kesimlerde yaşayanların durumunun çok daha zor olduğu görülecektir. İstanbul Planlama Ajansı'nın hazırladığı İstanbul Barometresi'ne göre, İstanbul'da yaşayanların yüzde 83.8'i geçinemediğini veya kıt kanaat geçindiğini açıklarken, 2 kişiden 1'i ekonomisinin yakın dönemde daha da kötüleşeceğini düşündüğünü belirtti. İstanbul'da yaşayanların yüzde 42'si kıt kanaat geçindiğini yüzde 19.4'ü geçinemediğini, yüzde 22.4'ü ise bazı ödemelerini yapamadığını ve borca girdiğini açıkladı. Gelirleri ile geçinebildiğini ve üstüne birikim yapabildiğini söyleyenlerin oranı ise yüzde 16.2'de kaldı. Katılımcıların yüzde 64.7'si fatura zamlarının, yüzde 7.6'sı Ukrayna-Rusya Savaşı'nın şubat ayında Türkiye'nin gündemi olduğunu belirtti. Yani vatandaşın asıl gündemi savaş değil, geçim darlığı ve zamlar...

Kira gideri aylık geliri yutuyor

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (BETAM) Şubat 2022'ye ilişkin açıkladığı Kiralık Konut Piyasası Görünümü raporu, kira fiyatlarındaki artışın sürdüğünü ortaya koydu. BETAM verilerine göre, 2022 Ocak'ta yıllık yüzde 77.8 oranında artan ülke genelindeki ortalama kiralık daire fiyatları, yılın ikinci ayında yıllık yüzde 84.2 yükseldi. Bu oran İstanbul'da şubatta yüzde 112.3, Ankara'da yüzde 106.7, İzmir'de ise yüzde 74 oldu. Ocak ayında ise yıllık kira artış oranı İstanbul'da yüzde 97.7, Ankara'da yüzde 82 ve İzmir'de yüzde 62 idi. Katlanarak artan kira giderleri ailelerin belini büküyor. Aileler kiralarını ve fahiş olarak artmış olan faturalarını ödedikleri takdirde başta mutfak harcamaları olmak üzere diğer ödemelerine bir ödenek kalmıyor.