Gördüğün bir varlığı nasıl inkar edeceksin ki? Duyuyorsun, görüyorsun, konuşuyorsun O'nunla. İnkarı mümkün mü? O zaman imtihanın anlamı kalmaz. İmtihandaki sır O'nun Zatını gizlemesine bağlı. Ama öyle de yollar koyuyor ki; -Siyak - Sibak-öncesi-sonrası karinesi diye bir tabir var. -Bir noktaya bakıyorsun. "Bunun arkası budur" diyorsun. Öyle işaretler, öyle alametlerle aklını doyuruyorki... O zaman aklınızla bulduğunuz Allah'ınızın, tezkiye yoluyla kalbinize muhabbetini koyuyorsunuz. Evet, aklımız bunu gösteriyor, böyle bir varlık var, anlıyorsunuz. Nereden anlıyorsunuz? Eserlerinden. Bu kainat bütün bu alem sahipsiz olabilir mi? Bu kadar güzel nizam kendiliğinden olabilir mi? Aklınız diyor ki: "Kardeşim, sahipsiz olmaz" "Gönlünüze mal ediyorsunuz kainatının sahibini. Gönlünüz nefis tezkiyesi yoluyla beraber tezkiye  edildiği zaman, kalp aleminden nereye mi'rac ediyorsunuz? Cenab-ı Vacibu'l Vücud Hazretlerine. Buna vuslat denir. Bu bakımdan vuslattan önce mutlaka bir vesileye sarılmak şarttır ve esastır.Şimdi dönüyoruz madde alemine. Madde aleminde de bu böyledir. Zaten Cenab-ı Hak Zatını, az evvel de ifade ettiğim gibi, göstermiş olsa O'nu hiç inkar edemezsiniz. İmtihanın sırrı olarak Zatını gizliyor. Bakınız, fail-i Hakiki, yani her şeyi yaratan Allah, bu kainatı aydınlatan yüce rabbimiz, ama her şeyi yaratan Allah, bu kainatı aydınlatan yüce rabbimiz, ama neyi vesile koyuyor buna? Güneşi vesile koyuyor. Güneşi vesile koymamış olsaydı bu alem aydınlanmayacaktı. Allah'ın nurundan bir akisle bu güneş kainatı nurlandırıyor. Yani o güneşin ardındaki fail-i hakiki Cenab-ı Hakk'tır. Müslüman bunu biliyor. Evet, güneş yapıyor bu işi ama, hakikatte bu işi yapan Allah'tır.