Afrika'da büyük oyun

RECEP BAHAR / HABER ANALİZ

Önce petrol ve doğal gaz Cezayir, akabinde petrol ve altın zengini Sudan...

 Afrika'nın yüz ölçümü itibariyle en büyük ülkesi Cezayir'de halk, ülkeyi 20 yılı aşkın süre demir yumrukla yöneten Buteflika'nın 5. kez cumhurbaşkanlığına aday olmaması için bu yıl 16 Şubat'tan itibaren sokaklara dökülmüştü. Gösteriler sürdükçe, 6 yıldır tekerlekli sandalyeye mahkûm olan, konuşmaktan aciz, felçli Butefilika adaylıktan çekilmek zorunda kaldı.

Elbette bu çekilmede Cezayir Ordusunun "Artık istifa etmelisin" çıkışı etkili oldu. Özetle Cezayir'de post-modern bir askeri darbe yaşandı.

El-Beşir'i ekmek zammı götürdü

Afrika'nın yüz ölçümü itibariyle en büyük 3. ülkesi, 40 milyon nüfuslu Sudan'da ise 30 yıl önce askeri darbeyle ülke yönetimini ele geçiren el-Beşir yönetiminin sonunu, geçen yıl Ocak ayında başlayan ekmek gösterileri getirdi.

El-Beşir hükümeti, bu süreçte IMF'nın 'kemer sıkma' tavsiyelerini hayata geçirmek amacıyla ülkenin para birimini devalüe etti, temel tüketim maddelerine zam yağdırdı. Bu süreçte halkın temel tüketim maddesi olan ekmeğin fiyatı 3 kat arttı.

Bunun üzerine 19 Aralık 2018'de Atbara kentinde gösteriler başladı. Gösteriler Kızıl Deniz kıyısındaki Port Sudan şehrini sıçradı. Ondan sonra da hiç durmadı. 

Gösterilerin sonu darbe

Yaklaşık 4 aydır devam eden gösteriler sonrasında Sudan ordusu, Perşembe günü Devlet Başkanı Ömer el Beşir'i darbeyle devirerek, yönetime el koydu. Savunma Bakanı Orgeneral Avad Muhammed Ahmed bin Avf ve Korgeneral Abdul Maruf El-Mahi, Askeri Geçiş Konseyi'nin liderleri olarak yemin etti.

Sudan'da yeni kurulan Askeri Geçiş Konseyi'nin ilk açıklaması "darbeyle görevden alınan Ömer el-Beşir'in hiçbir ülkeye iade edilmeyeceği" yönünde oldu.

Başkent Hartum'da basın toplantısı düzenleyen Askeri Geçiş Konseyi Siyasi Komite Başkanı Ömer Zeynelabidin, el-Beşir'in Sudan'da yargılanabileceğini söyledi.

Zeynelabdin, "Önceliğimiz ülkedeki güvenlik ve istikrardır. İktidarda kalma derdimiz yok. ABD yaptırımlarını kırmak için çalışacağız. İktidarı seçilen hükümete devredeceğiz. Meydanlara ineceğiz. Protesto eden göstericilerle oturup, görüşlerini almak istiyoruz. İktidar partisi liderlerinin tutuklandığı haberleri doğru. El-Beşir gözetimimiz altında. Göstericiler korumamız altındadır ancak başkalarının özgürlüğünün ihlal edilmesine izin vermeyeceğiz" dedi.

Ömer el-Beşir hakkında Sudan'ın batısındaki Darfur'da 2003'te yaşanan iç savaşta insanlık ve savaş suçu işlemek suçundan Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından çıkartılmış yakalama kararı bulunuyor. Halen ev hapsinde tutulan el-Beşir'e ne olacağı henüz bilinmiyor.

Konsey Başkanı ve Savunma Bakanı Orgeneral Avad Muhammed Ahmed bin Avf da protestoculara amaçlarına ulaşmalarında yardımcı olmak istediklerini ancak 'ülkede kaosa hoşgörü göstermeyeceklerini' söyledi. Avf, ayrıca Sudan'da kurulacak yeni hükümetin sivillerden oluşacağını belirtti.

Protestocular susmadı

Protestocular, Avf'ın, Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in görevden alındığını ve tutuklandığını açıklamasının ardından ülkede bir ay boyunca yürürlüğe konulan akşam 22.00'den sabah 04.00'e kadar sokağa çıkma yasağına karşı çıkıyor.

Başkent Hartum'da protestocular ise gece boyunca sokaklardaydı. Ancak göstericiler, yeni kurulan Askeri Geçiş Konseyi'nin de el-Beşir rejiminin bir parçası olduğunu söyleyerek, sokakları terk etmeyeceklerini belirtti. Protestoların devam etmesi halinde ordu ile göstericilerin karşı karşıya gelmesi endişesi var.

Öte yandan ordu içindeki farklı grupların ve milislerin birbirlerine yönelik güç mücadelesine girmesi tehlikesi de bulunuyor.

Sudan'da 75 yaşındaki el Beşir'in tutuklandığının açıklanması ardından sokaklarda yaşanan sevinç havası kısa sürdü. Sokak gösterilerini düzenleyenler, protestocuları Genelkurmay Başkanlığı önünde oturmaya çağırdı.

Protesto eylemlerini düzenleyen ana örgütlerden birisi olan Sudan Meslek Odaları  (SPA) Üyesi Sara Abdulcelil, "Yapmamız gereken şey mücadeleye ve barışçıl direnişe devam etmek" dedi. Göstericiler Askeri Geçiş Konseyi karşıtı sloganlar da attı.

SPA'dan Cuma günü yapılan açıklamada ise "Askeri Geçiş Konseyi'nin yetkilendirdiği Siyasi Komite'nin basın toplantısında yapılan açıklamaları reddediyoruz. Yönetimin teslim tarzı alaycı bir tiyatroyu andırıyor. Ordunun icraatlarını kararlılıkla reddettiğimizi teyit ediyoruz" denildi.

Sudan'da neler yaşandı?

• Perşembe sabahı erken saatlerde askeri araçlar başkent Hartum'daki Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlğı ve el Beşir'in konutuna girdi.

• Devlet Radyo ve Televizyonu'nun yayınları durduruldu ve Savunma Bakanı Avf, rejimi yıktıklarını ve El-Beşir'in güvenli bir yerde tutulduğunu açıkladı.

• Ömer el Beşir'in artık Sudan Devlet Başkanı olmadığını açıklayan Ahmed bin Avf, iki yıl sürecek bir geçiş döneminin ardından seçimlere gidileceğini, yeni bir anayasa hazırlanacağını ve ülkede 3 ay geçerli olacak Olağanüstü Hal ilan edildiğini söyledi. Avf açıklamasında ayrıca Sudan'ın kötü yönetildiğini vurguladı ve protestolardaki can kaybı nedeniyle özür diledi.

• Ülkede Başbakanlık Ofisi, Parlamento ve mevcut Ulusal Güvenlik Konseyi feshedildi.

• Ülkenin tüm sınırları da yeni bir karara kadar kapatıldı.

• Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Sudan normal demokratik süreci çalıştırmaya girmelidir. Dünya bir garip dünya… Darbeye karşı olduklarını söyleyenlerin darbecilerle daha sonra nasıl koyun koyuna oturduklarını görüyoruz. Bu noktada da temennim odur ki suhuletle, bir kardeşlik ağı içerisinde bunu başarmalı ve normal demokratik süreci çalıştırmaya girmelidir diye inanıyorum. Milli uzlaşı temelinde ve barış içinde Sudan'ın bu süreci atlatması en önemli temennimdir" açıklamasını yaptı. Erdoğan, Sudan'ın Türkiye ile tarihi ve köklü ilişkileri olan bir ülke olduğunu belirterek, bu köklü ilişkilerin devamını istediklerini söyledi.