Ünlüler yetiştiren şehir: Amasya

Amasya, insanlara yaşam alanı olmaya başladığı ilk yıllardan bu yana dünya üzerinde tanınan ünlü kişileri bünyesinde barındırdı Amasya'nın bağrında birçok ilke imza atan ve yaşadığı dönemlerden bu zamana kadar isimleri ve eserleriyle halen tanınan ünlülerin başında dünya tarafından tanınan, Fatih Sultan Mehmet döneminin tıpçılarından Sabuncuoğlu Şerefeddin geliyor. 1386 yılında Amasya'da doğan Sabuncuoğlu Şerefeddin aldığı tıp eğitimi ile 17 yaşında hekimlik yapmaya başlayarak, hayatı boyunca cerrahlık konusunda 3 önemli eser yazmış ve bu eserleri günümüzde hekimlere halen ışık tutmaktadır. Hattatların piri olarak tanınan 1426 yılında Amasya'da doğan İslam yazı sanatını zirveye taşıyan isim olarak bilinen Şeyh Hamdullah da Amasya'nın ünlü isimleri arasında. Yazdığı yazılar onun elinde güzelleşirken, zamanındaki ve daha sonraki hattatlar ona benzemeye çalışsalar da sanatına yaklaşan çok az kişi olmuş. 2. Beyazıt Amasya'da şehzadelik yaptığı dönemlerde Şeyh Hamdullah ile yakından ilgilenmiş, onun yazı hokkasını kendi elleriyle tutarak kendisine hizmette bulunmuştur.İlk kadın divan şairlerinden olan ve Amasya'da 1460 yılında doğan Mihri Hatun da Amasya'nın adını duyuran ünlüler arasında yer alıyor. Mihri Hatun'un bir yazma divanının İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde bulunduğu bilinirken, bu divanın birer nüshaları da Fatih Millet Kütüphanesi ve Ayasofya Kütüphanesi'nde yer alıyor. Hiç evlenmeyen şairin 1506 yılında Amasya'da vefat ettiği biliniyor. Dünyaca tanınan bu ünlülerin yanı sıra Amasyalı Yahşi Bey'in oğlu olan ve Yıldırım Beyazıt'ın Timur'a esir düştüğü 1402 Ankara Savaşı'nda 15 yaşındaki genç Şehzade Mehmed'i Timur'un kuşatmasından kurtararak Amasya'ya getiren Bayezid Paşa, İslam hukuku uzmanı, şair ve yazar olan 1200'lü yıllarda Amasya'da doğan ve binden fazla Kur'an-ı Kerim yazdığı bilinen Yakut-Ül Musta'ssımı, Timur'un çok sevdiği ilim adamları arasında bulunan Yıldırım Bayezid ve Çelebi Mehmed zamanında yaşamış olan Pir İlyas, 15. yüzyılın Osmanlı tarihçilerinden olan ve 1400 yılında Amasya'da doğan Aşık Paşazade, Osmanlı Dönemi'nde Amasya Mevlevihanesi'nde şeyhlik yapmış olan 1300'lü yılların sonlarına doğru Amasya'da doğan Şeyh Mehmed Cui, fetret döneminden sonra kendi adına sikke yaptıracak kadar ünlü olan Yörgüç Paşa, Fatih Sultan Mehmed'i İstanbul'un fethine hazırlayan Akşemseddin, 14 Temmuz 1683 yılında başlayan ve 12 Eylül'de veziriazamın bazı hataları sonucu ve Kırım Hanı'nın ihaneti sonucu başarısızlıkla sonuçlanan Viyana Kuşatması'ndan sonra idam edilen Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, dünyada herkes tarafından yaşadıkları aşk ile tanınan Ferhat ile Şirin de Amasyalı ünlülerin arasında.  Tarih boyunca Amasya'nın yetiştirdiği ünlüleriyle tarih sayfalarında yerini aldığını belirten Amasyalı tarih araştırmacısı Hüseyin Menç, "Amasya tarih içerisinde birçok olaya tanıklık yaparken, bunların içerisinde en sonuncusu ve en önemlisi olan Mustafa Kemal Atatürk'ün 22 Haziran 1919'da Amasya Tamimi'ni yazarak, Cumhuriyet'in ilk yazılı belgesini Amasya'dan deklare etmesidir" dedi. Menç, "Amasya, bundan sonrada önemli olaylara tanıklık yapmaya devam edecek ve yine dünyanın tanıdığı ünlüleri bağrında yaşatmaya devam edecektir" diye konuştu.