Yaşamaya çalışan el sanatları

Trabzon ve çevresinde geleneksel el sanatı olarak taş ve ahşap işçiliği, dokumacılık, hasır bilezik yapımı, bakırcılık, bıçakçılık, yorgancılık yıllar öncesinin cazibesinden uzak olsa da günümüzde de sürdürülmeye çalışılıyor.

Trabzon Sobacılar ve Bakırcılar Odası Başkanı Arslan Özçilingir, Trabzon'da kalaycılık ve bakırcılık mesleğinin bazı ustaların özverisiyle yaşatılmaya çalışıldığını söyledi. Özçilingir, kentte 5 kalaycı kaldığını belirterek, "Bakırcılar Çarşısı'nda 1950'li yıllarda 160 civarında bakırcı vardı, şimdi 10 tane kaldı" dedi. Bakırcılık mesleğinde 50 yılı geride bırakan Özçilingir, emeğinin karşılığını alamadığı için birçok ustanın işini bıraktığını belirterek, "Sanatkarlar bu memlekette sevilmiyor, takdir edilmiyor. Yeni ustalar yetişmediği için kalaycılık ve bakırcılık yok olma ile karşı karşıyadır" diye konuştu.

Yörenin el sanatları

Trabzon'daki bazı el sanatları şöyle:

Trabzon Bakırcılığı: Trabzon'daki atölyeler, geleneksel olarak bakır, bronz ve pirinçten mutfak kaplarıyla çeşitli eşya yapımına devam etmekteydi. Atölyelerdeki bakır, bronz ve pirinç üretimi, Trabzon'un en büyük sanayi kolunu o1uşturmaktaydı. Osmanlı Sultanı II. Bayezid döneminde yapılan Topkapı Sarayı envanter listelerinin de gösterdiği gibi, Trabzon atölyelerinde büyük bir beceriyle üretilen kaplar, Osmanlı sarayında kullanılacak kadar değerliydi. Trabzon'daki atölyeler, bakırcılık sanatını günümüze kadar canlı bir şekilde devam ettirmişlerdir. Bölgeye özgü karakteristik formlara sahip olan üstten saplı ocak kazanları, bakraçlar, ibrikler, güğümler, süt ve hoşaf tasları, hamur leğenleri, kapaklı hamsi tavaları, maşrapalar, kapaklı sahanlar, tencereler ve mangallar, Trabzon atölyelerinin ününü yansıtmaktadır. Trabzon atölyelerinde üretilen bakır kaplar, Doğu Karadeniz ile İstanbul ve Adapazarı-Bolu yöresinde en çok aranılan mutfak kapları olarak büyük bir ihtiyacı karşılamaktadır.

Taş işçiliği: Mimari süslemenin yanı sıra artık çok kısıtlı da olsa, büyük değirmen taşları, el değirmenleri ve pileki taşları üretilmektedir. El değirmenleri buğday ve mısır yarması öğütmekte halen kullanılmaktadır. Pileki ise eski evlerde üzerinde ateş yanan ve yanan ateşin ısıtmasıyla oluşan ısı ile ekmek pişirmeye yarayan yuvarlak şekilli taş teknedir.

Ahşap işçiliği: Yapı malzemesi olarak, çevrenin ormanlık olması dolayısıyla ahşap çok kullanılmıştır. Köy ve yayla mimarisinde ahşap hala vazgeçilmez malzemedir. 100-150 yıl dayanması sebebiyle yörede "ehil ağaç" denilen ve özellikle çatılarda kullanılan kestane ağacı en önemli yapı malzemesidir. Ayrıca çeşitli ev ve mutfak eşyaları da ahşaptan üretilmiştir. İskemle, dolap, tekne, yayık, kaşık, kepçe ve su kapları gibi eşyaların üretimi, azalarak da olsa günümüzde sürmektedir.

Dokumacılık: Bakırcılık gibi, bölgenin en eski el sanatlarındandır. Bugün tüm Anadolu'da olduğu gibi, Trabzon'da da el dokumacılığında bir gerileme söz konusu olmasına rağmen, peştemal gibieşyanın halkın günlük yaşamındaki önemli yerini koruması bu gelenekselsanatı yaşatmaktadır. El tezgahlarında, el eğirmesi yöntemiyle elde edilen kendir ipliği ile yapılan dokumalar, yerini zamanla pamuğa bırakmıştır. Iğdır, Erzincan ve Çukurova'dan sağlanan pamuk ipliğiyle Trabzon'dan başka Maçka, Çarşıbaşı, Beşikdüzü ve Şalpazarı gibi yerlerde başta peştemal olmak üzere, perde, gömleklik, şal, başörtüsü,kuşak dokumalar üretilmektedir.