logo
03 TEMMUZ 2025

İnsan denilen kâinat -1

29.09.2021 00:00:00
Prof. Dr. Haydar Baş'ın İcmal Dergisi Ekim 2013 tarihli yazısıdır.
 
Değişik zamanlarda yaptığımız sohbetlerde karşılaştığımız bazı sorular var. "İnsanın içinde taşıdığı nefis ne demektir?" "Nefsin terbiyesinden ne anlamalıyız?", "Nefsi terbiye etmek, nefsi yok etmek anlamına gelir mi?" gibi... 
 
Bunlar insanın hem dünyasını, hem de ahiretini ilgilendiren önemli sorulardır.
 
Detayına inildiğinde kitaplık çapta cevaplar verilebilecek bu sorular üzerinde biraz duralım.
 
Esasen insanlığın var olduğu süre içerisinde en büyük problemi bizatihi kendisi olmuştur. "Ben neyim?", "Nasıl bir varlığım?" sorularını devamlı olarak kendisine sormuş, bazan cevap bulmuş, bazan bulamamıştır. 
 
Şöyle ki; insanoğlunun bu soruları, ilk yaratılışından Peygamberimiz Hz. Muhammed'e (s.a.a.) kadar, risalet sahibi peygamberler tarafından cevaplandırılmıştır. 
 
Ancak, insanlık zaman zaman peygamberlerin gösterdiği istikametten saptığı için bu konulardan uzak kalmıştır. Bu sebeple de, (etki-tepki meselesi) "Ben neyim?", "Nasıl bir varlığım?" sorularını kendisine sormuştur.
 
Nefsin aslı ve özü benliktir. "Benlik" dediğimiz şeydir. Nefse ruh da diyebiliriz. Esasen Kur'an-ı Kerim'de, "nefs" diye beyan edilen, "ruh" diye beyan edilen şey, aynı şeydir. Ancak tasavvuf müntesipleri ruh ve nefis kelimeleri üzerinde iki mânâ ile birlikte aynı şeyi izah etmeye çalıştılar. 
 
Nefsi "ruh-i hayvan", ruh denilen kısmı da "ruh-i sultan" ismiyle zikrederek, biraz daha bizim anlayacağımız şekle soktular.
 
Ahlakı zemimenin odaklandığı merkez
 
Ruh-i hayvanın yani nefsin yüzü karanlıktır. Ahlakı zemimenin odaklandığı, kaynaklandığı merkezdir. Ahlakı hamidenin merkezi de ruh-i sultandır. Bu iki terkibin adına nefis de diyebilirsiniz, ruh da diyebilirsiniz. Ehli olan bunu çok rahat anlayabilir. 
 
Bir mânâda; bir tarafı işin gecesi, diğeri de gündüzüdür. Yani bir bütündür. Nefis ve ruh dediğimiz şey, bir bütündür. Onun ahlakı zemime merkezi olan hayvanî tarafı yani nefsi öldürmek demek, yok etmek mânâsına gelmez. Huylarını ahlak-i hamideye tebdil etmek mânâsına gelir. 
 
Zaten istesek de onu öldüremeyiz. "Ben" dediğimiz şeyi yok etmek mümkün değildir. Ama benliğe bazı sıfatları yüklemek mümkündür.
 
Onu, B sınıf ahlaka sahipken A sınıf ahlaka tebdil edebilirsiniz. İşi biraz daha açarsak; kâmil bir mürebbi; devamlı kavgacı, gürültücü bir insanın ruh halini terbiye ederek, bu gücün doğru yerde kullanılmasını temin eder. 
 
Yani o özelliği ondan siz yok edemezsiniz. Ama nerede kullanacağının, nasıl kullanacağının ölçüsünü verirsiniz.
 
Ayrıca burada yok etmeye çalıştıkça daha da azgınlaşma tehlikesi de mevcuttur. Aslolan, işi helal ve haram sınırları içerisinde taşımaktır, götürmektir.
 
Buna sosyolojik bir örnek verecek olursak; Türk milleti cengaver bir millettir. Ortasya'da yaşadığı dönemlere bakacak olursak, devamlı göç halinde idi. At sırtındaydı. Dolayısıyla bir yerden bir yere giderken bazı kavimlerle mücadele etmek durumu vardı. Bu hal onu cengaver bir millet yaptı. Tabiatına bu sıfat yerleşti. Cengaverlik ruhu ona yerleşti. Şartlar onu gerektirdi. Ama Müslüman olduktan sonra o sıfat, Allah yoluna hizmete tebdil olundu. İ'lay-ı Kelimetullah'ı tebliğe memur olundu. Böyle bir sıfat ile yüklenince bu sefer mücahit Türk milleti oldu."

Devam edecek
Yorumlar
Yorum bulunmuyor.
Yorumlarınızı paylaşın

--
 
Prof. Dr. Haydar Baş / diğer yazıları
Karikatür provokasyonunda
4 kişi tutuklandı
Yenidoğan Çetesi davasında ara karar
3 sanık tahliye edildi
Çeşme'de yangın büyüdü
5 uçak, 18 helikopterle müdahale sürüyor
'Kimseyi satmadım'
'Tunç Soyer'i de satmam'
Özgür Özel'e fezleke
Dokunulmazlığının kaldırılması isteniyor
Gemlik'te yine deprem oldu
Çevre kentlerden de hissedildi
Memur ve emekli yarını bekliyor
Gözler TÜİK'e çevrildi
İşte Tunç Soyer'in ilk görüntüsü
Gözaltındakilerin işlemleri sürüyor
Resmen askıda
Pezeşkiyan'dan kritik adım
2 bin 500 kişi yurtlara yerleştirildi
Antakya ormanları küle döndü
Trump: İsrail 60 günlük ateşkes şartlarını kabul etti
Nihai teklif Hamas'a sunulacak
Husiler, Tel Aviv'i balistik füze ile hedef aldı
Açıklama Husilerin sözcüsünden geldi
Süveyş Körfezi'nde bir sondaj gemisi alabora oldu
3 kişi öldü, kayıp 21 kişi aranıyor
Saraçhane'deki 42 kişi hakkında adli işlem başlatıldı
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya açıkladı
Çin'den AB'ye çağrı
"Karşılıklı güven artırılmalı"
Karikatür provokasyonunda
4 kişi tutuklandı
Yenidoğan Çetesi davasında ara karar
3 sanık tahliye edildi
Çeşme'de yangın büyüdü
5 uçak, 18 helikopterle müdahale sürüyor
'Kimseyi satmadım'
'Tunç Soyer'i de satmam'
Özgür Özel'e fezleke
Dokunulmazlığının kaldırılması isteniyor
Gemlik'te yine deprem oldu
Çevre kentlerden de hissedildi
Memur ve emekli yarını bekliyor
Gözler TÜİK'e çevrildi
İşte Tunç Soyer'in ilk görüntüsü
Gözaltındakilerin işlemleri sürüyor
Resmen askıda
Pezeşkiyan'dan kritik adım
2 bin 500 kişi yurtlara yerleştirildi
Antakya ormanları küle döndü
Trump: İsrail 60 günlük ateşkes şartlarını kabul etti
Nihai teklif Hamas'a sunulacak
Husiler, Tel Aviv'i balistik füze ile hedef aldı
Açıklama Husilerin sözcüsünden geldi
Süveyş Körfezi'nde bir sondaj gemisi alabora oldu
3 kişi öldü, kayıp 21 kişi aranıyor
Saraçhane'deki 42 kişi hakkında adli işlem başlatıldı
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya açıkladı
Çin'den AB'ye çağrı
"Karşılıklı güven artırılmalı"
logo

Beşyol Mah. 502. Sok. No: 6/1
Küçükçekmece / İstanbul

Telefon: (212) 624 09 99
E-posta: internet@yenimesaj.com.tr gundogdu@yenimesaj.com.tr


WhatsApp iletişim: (542) 289 52 85


Tüm hakları Yeni Mesaj adına saklıdır: ©1996-2025

Yazılı izin alınmaksızın site içeriğinin fiziki veya elektronik ortamda kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması veya yeniden yayınlanması aksi belirtilmediği sürece yasal yükümlülük altına sokabilir. Daha fazla bilgi almak için telefon veya eposta ile irtibata geçilebilir. Yeni Mesaj Gazetesi'nde yer alan köşe yazıları sebebi ile ortaya çıkabilecek herhangi bir hukuksal, ekonomik, etik sorumluluk ilgili köşe yazarına ait olup Yeni Mesaj Gazetesi herhangi bir yükümlülük kabul etmez. Sözleşmesiz yazar, muhabir ve temsilcilere telif ödemesi yapılmaz.