Refah getirmeyen büyüme

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), geçen yıla ilişkin üretim yöntemiyle hesaplanan gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Buna göre, Türkiye ekonomisi 2021'de yüzde 11, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 9.1 büyüme kaydetti. Son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre büyüme ise yüzde 1.5 oldu. 2021 üçüncü çeyreğine ilişkin yıllık büyüme ise yüzde 7.4'ten yüzde 7.5'e revize edildi. 2021 yılında kişi başına GSYH cari fiyatlarla 85 bin 672 TL, ABD doları cinsinden 9 bin 539 olarak hesaplandı. 2020'de dolar cinsinden kişi başı gelir 8 bin 599 dolar olarak kaydedilmişti. Ana kalemler bazında bakıldığında 2021 yılı tamamında en hızlı büyümeyi ihracat kaydetti. Verilere göre 2021 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre mal ve hizmet ihracatı yüzde 24.9, ithalatı ise yüzde 2 arttı. Büyüme performansında ihracatı iç tüketim takip etti. Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2021 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 15.1 arttı. Hanehalkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 55.1 oldu. Yılın tamamında kamu harcamalarında yıllık büyüme yüzde 2.1; yatırımlarda ise yüzde 6.4 oldu. Bu rakamların yıllık büyümeye katkısına bakıldığında en yüksek pozitif katkının iç tüketimden geldiği izlendi. Buna göre iç tüketimin 2021 yılında kaydedilen yüzde 11'lik büyümeye 9 puanlık katkısı oldu. İç tüketimi 4.9 puanla net ihracat, 1.7 puanla yatırımlar ve 0.3 puanla kamu harcamaları izledi. Stoklar ise büyümeyi 4.8 puan aşağı çekti.

Baz etkisinden kaynaklı büyüme

TÜİK'in açıkladığı büyüme rakamlarıyla ilgili ekonomi uzmanlarından dikkat çekici yorumlar geldi. Ekonomistler büyümenin büyük oranda baz etkisi ile yaşandığını, büyümenin ağırlıklı olarak ihracattan kaynaklandığına dikkat çekti. BETAM Başkanı Prof. Seyfettin Gürsel 2021 büyüme performansını şöyle değerlendirdi: "2021 büyümesinin yarısı baz etkisinden geliyor. Diğer yarısı da çok önemli, TL'de muazzam bir değer kaybı var bunun nedenleri ayrı bir tartışma. Ancak net ihracat büyümeye ciddi katkı yaptı. Önemli olan bu tablonun 2022'de devam edip etmeyeceği. Ne yazık ki bu bu tablonun kesinlikle tekrarı olmayacak. Bu yıl ilk çeyrekte yine baz etkisi görülebilir. İlk çeyrek yüksek gelecek ama odaklanılması gereken büyüme rakmaları çeyrekten çeyreğe olmalı. Cari fiyatlarla, yüksek enflasyonla gelen yüksek bir büyüme söz konusu." İktisatçı Mahfi Eğilmez enflasyonun çok yüksek olduğu bir dönemde ekonominin hâlâ ayakta kalmasının sebebinin büyüme olduğunu belirtirken, büyüme rakamlarının beklentilere uygun olduğuna dikkat çeken iktisatçı yazar Mustafa Sönmez ise büyümenin yüzde 50 enflasyon ürettiğini; refah getirmediğini kaydetti. Büyüme verilerinde tarımın küçülmesi de uzmanların gündemindeydi. Tarım uzaman Ali Ekber Yıldırım, ekonomi büyürken tarımın yüzde 2 oranın küçüldüğünü belirterek bunun sebebinin "kuraklık, girdi fiyatlarındaki artış, üretimin azalması" olduğunu belirtti.