Vatandaş vergi yükü altında ezildi

Maliye Bakanlığından edinilen verilere göre genel bütçe vergi gelirleri ile yerel yönetimler ve fonların vergi gelirlerinden aldığı payların toplamından oluşan toplam vergi gelirleri 2003 yılında bir önceki yıla göre yüzde 35.7 oranında artarak 91.6 katrilyon liraya kadar yükseldi. Toplanan vergilerin 84.3 katrilyonu genel bütçe harcamalarının, 1.9 katrilyonu fonların harcamalarının, 5.4 katrilyonu ise yerel yönetimlerin harcamalarının finansmanı amacıyla kullanıldı. 2003 yılında fonların vergi gelirlerinden aldığı pay bir önceki yıla göre yüzde 39.7 azalırken, yerel yönetimlere verilen payda ise yüzde 12.9 oranında artış yaşandı. Toplanan vergilerin aynı yılın GSMH'ye oranlanmasıyla bulunan ve bir yıl içerisinde ülkede yaratılan katma değerin ne kadarına devletin vergi yoluyla ek koyduğunu gösteren toplam vergi yükü ise yüzde 25.7 düzeyinde oluştu. Halkın üzerindeki vergi yükü, ekonomik kriz nedeniyle milli gelirin önemli ölçüde azaldığı, buna karşılık yüksek enflasyon nedeniyle özellikle KDV ve benzeri vergi gelirlerinin arttığı 2001 yılından sonraki en yüksek düzeyi oluşturuyor. Vergi yükü 1997 yılından başlayarak yüzde 20'li rakamlara çıkan toplam vergi yükü, 2001 yılında yüzde 27.4'e kadar yükselmiş, 2002 yılında ise yüzde 24.7'ye gerilemişti. Toplam vergi yükünde 2003 yılında 1 puanlık bir artış kaydedildi. Vergi yükündeki artış, hedeflenenden yaklaşık 2.5 katrilyon lira daha düşük gerçekleşmesine rağmen genel bütçe vergi gelirlerindeki yüzde 41.4 oranındaki büyümeden kaynaklandı. 86.8 katrilyon lira olarak hedeflenirken, 84.3 katrilyon lirada kalan genel bütçe vergi gelirleri GSMH'nin yüzde 23.6'sı kadar bir oran oluşturdu. Bu oran 2001 yılında yüzde 22.5, 2002 yılında ise yüzde 21.8 olarak gerçekleşmişti.

Genel bütçe vergi yükü yüzde 23.3'le 2003 yılında Türkiye tarihinin en yüksek noktasına yükseldi. Yerel yönetimlere vergi gelirlerinden ayrılan payın bütçe yasasıyla kısılması ve fonların büyük bir bölümünün kapatılması, belediyeler ve fonların vergi gelirlerinden aldığı payın azalmasına yol açtı. 2003 yılında yerel yönetimlere genel bütçe vergi gelirlerinden 5.4 katrilyon lira, fonlara ise 1.9 katrilyon lira aktarıldı.

Belediyelerin vergi gelirlerinden aldığı payın milli gelire oranı yüzde 1.5'e, fonların payı ise yüzde 0.5'e kadar geriledi. Yerel yönetimler 2001 yılında vergi gelirlerinden GSMH'nin yüzde 3'ü, 2002 yılında ise yüzde 1.7'si kadar pay almıştı. Fonlara vergi gelirlerinden aktarılan miktar ise 2001 yılında GSMH'nin yüzde 1.9'u, 2002 yılında da yüzde 1.1'i düzeyinde oluşmuştu.