Yüzyılları aşan bir hikmet pınarı

13. yüzyılın büyük mütefekkir, şair ve mutasavvıfı Mevlânâ Celâleddin Rûmî'nin (ö. 1273) şaheseri Mesnevî-i Ma'nevî, yazıldığı günden bu yana insanlığa ışık tutmaya devam ediyor.

Dünya edebiyatının ve tasavvuf düşüncesinin zirvelerinden biri kabul edilen bu eser, derin anlamları, akıcı üslubu ve evrensel temalarıyla yediden yetmişe her dilden ve inançtan insanı etkilemeyi sürdürüyor.

Mevlânâ Celâleddin Rûmî, 30 Eylül 1207'de Horasan'ın Belh şehrinde doğmuş, Moğol istilası nedeniyle ailesiyle birlikte Anadolu'ya göç ederek hayatının büyük bir kısmını Konya'da geçirmiştir.

Babası Bahaeddin Veled'in vefatından sonra onun ilim ve irfan mirasını devralan Mevlânâ, Şems-i Tebrîzî ile karşılaşmasıyla hayatının ve düşüncelerinin seyrini değiştirmiştir. Bu ilahi dostluk, Mevlânâ'yı bir ilim adamından "aşkın şairi" ve "sonsuz hoşgörünün temsilcisi" haline getirmiştir.

Mevlânâ'nın felsefesi, ilahi aşka ulaşmak için nefsi terbiye etme, hoşgörü, birlik ve insan sevgisi üzerine kuruludur. "Ne olursan ol gel" çağrısı, onun evrensel mesajının özünü oluşturur ve yüzyıllar boyunca farklı kültür ve inançlardan milyonlarca insanı etkilemiştir.

17 Aralık 1273'te Konya'da vefat eden Mevlânâ, vefat gününü "Şeb-i Arûs" yani "düğün gecesi" olarak adlandırmış, bu günü Rabbi'ne kavuşma olarak görmüştür.

Mesnevî-i Ma'nevî: Hikâyelerle Dokunmuş Bir Kılavuz

Mesnevî-i Ma'nevî, Farsça kaleme alınmış, yaklaşık 25.700 beyitten oluşan altı ciltlik devasa bir eserdir. Eserin adı "Mesnevî" (ikişer ikişer, ikilikler halinde yazılmış manzum eser) ve "Ma'nevî" (manevî, ruhsal) kelimelerinin birleşiminden oluşur, yani "Manevi İkilikler" veya "Ruhsal Öğütler Kitabı" anlamına gelir.

Mesnevî, genellikle hikâyeler, fabllar, anekdotlar ve kıssalar aracılığıyla derin felsefi ve tasavvufi konuları okuyucuya aktarır.

Her hikâye, basit görünen bir olay örgüsüne sahip olsa da, ardında evrensel bir hakikati barındırır. Bu anlatım tarzı, karmaşık kavramların anlaşılmasını kolaylaştırır ve esere didaktik bir özellik kazandırır.

Mesnevî'nin Ana Temaları: İnsanlık Halleri ve İlahi Aşk

Mesnevî-i Ma'nevî'nin temelinde, insanı kâmil insan olmaya yönlendirme, ruhsal arınma ve ilahi gerçeğe ulaşma çabası yatar. Eserde işlenen başlıca temalar şunlardır:

İlahi Aşk: Mesnevî'nin kalbinde, tüm varoluşun kaynağı olan ilahi aşka duyulan özlem ve bu aşka ulaşma çabası yer alır. Mevlânâ'ya göre gerçek aşk, maddi olandan uzaklaşıp manevi olana yönelmekle mümkündür.

Nefis Terbiyesi ve Benlik Bilinci: İnsanın kendi nefsini tanıması, arzularını dizginlemesi ve egodan kurtulması, ruhsal yükselişin anahtarı olarak sunulur. Mesnevî, insanın iç dünyasındaki mücadeleyi ve bu mücadeledeki zaferleri anlatır.

Hoşgörü ve Evrensellik: "Gel, gel, ne olursan ol yine gel" felsefesi, Mesnevî'nin her satırına sinmiştir. Din, dil, ırk ayrımı gözetmeksizin tüm insanlığa seslenir. Farklılıkların zenginlik olduğu ve gerçek birliğin sevgi ve hoşgörüde yattığı vurgulanır.

Aklın Sınırları ve Kalp Gözü: Mevlânâ, kuru akılcılığın ötesinde, sezginin ve kalp gözünün önemine işaret eder. Gerçek bilgiye ulaşmak için akıl ile birlikte aşkın ve ilahi ilhamın rehberliğine ihtiyaç duyulduğunu belirtir.

Vahdet-i Vücut (Varlığın Birliği): Eserde, tüm varlığın tek bir ilahi kaynaktan geldiği ve evrendeki her şeyin Allah'ın bir tecellisi olduğu fikri işlenir. Bu tema, insanın kainatla ve diğer varlıklarla olan ilişkisini şekillendirir.

Hikâye Anlatıcılığı ve Sembolizm: Mesnevî, hayvan hikâyelerinden padişah kıssalarına, gündelik olaylardan efsanelere kadar geniş bir yelpazede hikâyeleri barındırır. Bu hikâyeler, görünenin ardındaki manevi dersleri sembolik bir dille aktarır.

Mesnevî-i Ma'nevî, sadece bir edebi eser ya da tasavvuf kitabı olmanın ötesinde, yüzyıllardır insan ruhuna dokunan, bireysel ve toplumsal yaşamın anlamını sorgulayan, yol gösteren ölümsüz bir kılavuzdur.

Mevlânâ'nın "Ben, sağ oldukça Kur'an'ın kölesiyim; ben Muhammed'in yolunun toprağıyım" sözleriyle ifade ettiği gibi, Mesnevî onun İslam'a ve peygamber sevgisine olan derin bağlılığının bir yansımasıdır.

Eser, günümüzde de farklı dillere çevrilerek dünya genelinde milyonlarca okuyucuya ulaşmaya devam etmektedir.