27 Mayıs

"Çocuklar dikkatli olun, okul çıkışı olaylara karışmadan, doğruca evlerinize gidin" diyen edebiyat öğretmenimiz Fikret Ateş'in sadece öğretmen değil, bir anne şefkatiyle titreyen sesi hâlâ kulaklarımda… Oğlu Toktamış Ateş de sınıf arkadaşımızdı. Biz Vefa Lisesi öğrencileri arasında kimler yoktu ki, alt sınıfımızda Kemal Sunal, sınıfımızda Uğur Dündar, Müjdat Gezen, Bülent Özveren, Nejat Çetinok, bir üst sınıfta Şener Şen… Özellikle Kemal Sunal ve Şener Şen isimleri Rıfat Ilgaz'ın Hababam Sınıfı'nı çağrıştırıyorsa da okulumuz eğitim ve öğretimde örnek liseler arasındaydı. 

27 Mayıs 1960 askeri darbesinin öncesi öğrenci hareketleri, İstanbul Üniversitesi Rektörü Sıddık Sami Onar'ın polis tarafından yerlerde sürüklenişi… 27-28 Nisan olaylarının cereyan ettiği Beyazıt Meydanı savaş alanına dönmüş. Konum olarak okulumuz da işin tam merkezinde Vefa semtinde… İstanbul Üniversitesi, Vezneciler Öğrenci Yurdu ve Beyazıt meydanı ile mesafemiz birkaç yüz metre. Bu koşullarda evde bekleyen ebeveynleri düşünün… Kelle koltukta gidip geliyoruz okula. Okul çıkışı başka alem. Evde bekleyen anne babalarımız, okul çıkışında bekleyen ve bizi öğrenci hareketlerine katılmamızı isteyen grup. Çık çıkabilirsen işin içinden…

Bugün askeri darbenin 61. yılındayız. Madalyonun bir yüzü çok karanlık, hüzün, keder, göz yaşı. Diğer yüzü demokrasi, hukuk… güven veren 1961 Anayasası. 27 Mayıs'ın iki yüzü diyelim buna. Darbe sonrası Yassıada yargılamalarından çıkan üç idam kararının savunulacak bir tarafı yok. Büyük yanlıştı.

27 Mayıs öncesine bakalım:

Çok partili döneme geçiş sonrası halkın çoğunluk oyuyla iktidara gelen Demokrat Parti (DP), demokrasiyi çok hırpalamış, anayasal ve yasal sınırları aşarak adeta parti diktatörlüğü uygulamaları ile sivil darbe gerçekleştirmiştir. Kendilerine yakın yargı üyelerini göreve getirebilmek için pek çok hâkim ve savcıyı emekli ettiler. Muhalefetin sesini kısmak için büyük baskı kurdular. Tahkikat Komisyonları, Vatan Cepheleri derken Başbakan Menderes, "Odunu bile aday göstersem milletvekili seçtiririm" diyecek kadar iktidar sarhoşu oldular. Siyasal gerilim tırmanmaya devam ederken 21 Mayıs'taki Harp Okulu öğrencilerinin sessiz yürüyüşü göz göre göre gelen askeri darbenin kilometre taşlarıydı.

Askeri darbe DP'yi iktidardan uzaklaştırdı. Ancak burada mağdur olan sadece DP değildi. Ülke demokrasi adına büyük yara alırken darbelerin de yolu açılmış oluyordu.

27 Mayıs'ın 1961 Anayasası açısından değerlendirilmesine gelince; bir tarafında Yassıada yargılamaları ve ağır insan hakları ihlâlleriyle karanlık yüzü, diğer tarafında 1961 Anayasası ve yasaları ile aydınlık yüzü ekvatorla kutup arasındaki kadar bir farkı önümüze koymaktadır.

1961 Anayasası çok değerli akademisyenlerin titiz çalışması sonucu ortaya konulmuştur. 12 Eylül darbesini yapan Kenan Evren ve arkadaşlarının Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı'ya ısmarladıkları, daha doğrusu buyurdukları 1982 Anayasası'ndan farklı olarak; 27 Mayıs'ı gerçekleştiren Cemal Gürsel, hukukun yüz akı hocalarımız Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Prof. Dr. Tark Zafer Tunay, Prof. Dr. Hüseyin Nail Kubalı, Prof. Dr. İsmet Giritli, Prof. Dr. Ragıp Sarıca ve Prof. Dr. Naci Şensoy'a yeni anayasa için buyurmuyor şu isteğini dile getiriyordu: "Her konuda ne yazacağınızı  siz bilirsiniz. Bir hususta sadece sizden ricada bulunuyorum, lütfen anayasaya öyle hükümler koyun ki, politikacılar, dini istismar edemesinler!"

1961 Anayasası ile ülkede ilk kez Anayasa Mahkemesi kuruldu. Yargı bağımsızlığını ve hâkim güvencesini sağlayacak yapıda Yüksek Hâkimler Kurulu oluşturuldu, sosyal devlet, sendikal haklar, grev ve toplusözleşme hakları kurumsallaştırıldı.

1982 Anayasası insan haklarına saygılı devlet tanımına yer verirken, 1961 Anayasası insan haklarına dayalı devlet tanımını getirmiştir.

Saygılı devlet, saygıda kusur ettiyse özür ve helallik diler. İnsan haklarına dayalı devlet ise hak ihlâli varsa gereğini yapar. Gerçek helalleşme de budur aslında!