Ahilik teşkilatı

Geçtiğimiz hafta Türkiye'de Ahilik haftası olarak kutlandı. Ahilik teşkilatı, debbağ (derici) ve tıp bilimleri ile uğraşan bir bilim adamı olan Nasıreddin El-Hoyi (Ahi Evran) tarafından kurulmuştur.

Ahi Evran 1170'li yıllarda Azerbaycan'ın Hoy kasabasında doğmuştur. Hoca Ahmet Yesevi ve talebelerinden olan Evhadüd'din Kirmani'den tasavvuf dersleri ve terbiyesi alır. Fütüvvet teşkilatının önderi Nasır Lidinillah ile tanışır. Bu tanışma Ahi Evran'ın ileride kuracağı Ahilik teşkilatının temelinin fütüvvet esaslarına göre atılmasını sağlayacaktır. Ahi Evran pozitif bilimlerde çalışmalar yapar. Yılanın zehrinden panzehirini üretir. Farabi ve İbn-i Sina'nın eserlerini Farsçaya tercüme eder. Kayseri'ye gelir, burada bir çarşı kurar. Önce debbağları sonra da muhtelif iş kolundaki zanaatkârı teşkilatlandırır.

Ahilik teşkilatı zamanın gözde düşünce adamı ve kanaat önderi durumunda olan Hacı Bektaş Veli Hazretlerinin tavsiyeleri doğrultusunda kurulmuş, organizasyonun felsefi yapısı ahlaki ve insani prensiplerle oluşturulmuştur.

Orta Asya'dan Anadolu'ya göç eden ve yerleşik hayata geçen Türkmenler, yerleşik hayatla birlikte ticaret ve sanatla da uğraşmaya başlamışlardır. Onlardan önce bu topraklarda bu işleri yürüten Ermeni ve Rumlarla rekabet edebilmek ve ticaret ahlakını Türkmenler arasında yaygınlaştırmak için böyle bir organizasyona ihtiyaç duyulmuştur.

Teşkilata yeni adım atan çıraklara gündüz atölye eğitimi, akşam zaviye eğitimi olmak üzere iki tip eğitim verilirdi. Gündüz mesleğe yönelik pratik uygulamaları öğrenen çırak, akşamları adab-ı muaşeret kurallarını öğrenmeye yönelik dersler alırdı. 

Çıraklar oturmayı, kalkmayı, söze başlamayı, yemek yemeyi, su içmeyi, mesleğe, ustaya ve büyüğe saygı bütününü bu ahi zaviyelerinde öğrenirlerdi.

Ayrıca, cimri olmamak, her koşulda yardıma koşmak, başkalarına kin beslememek, zulüm yapmamak, tam tersine yumuşak ve bağışlayıcı olmak, hırsa kapılmamak, rızka kanaat edip şükretmek, lezzetin kölesi olmamak, nefsi terbiye etmek, ayrımcı, kayırmacı olmamak, doğru yol ne ise onu tutmak, işler kötü gidince tahripkâr, isyankâr olmamak, bunun yerine yapıcı olmak, kabiliyetleri geliştirmek, yalana tenezzül etmemek, doğru sözlü olmak Ahiliğin şiarındandı.

Bir Ahi esnafının, "ben siftah yaptım komşum yapmadı" diyerek müşteriyi komşusuna göndermesi iyi bir maddi ve manevi eğitim aldığının göstergesidir. Bugünkü ben merkezli kapitalist sistemde bu olgunluğa rastlamamız pek mümkün değildir. 

Ecdat yıllar önce bu meseleye çözüm bulmuş, insanımızı nasıl eğiteceğini ve aynı zamanda nasıl meslek sahibi yapacağını ortaya koymuşken, biz 12 yıllık mecburi eğitimle birlikte, bırakın Ahi kültürü ile esnaf zanaatkâr yetiştirmeyi, esnafımıza çırak dahi bulamaz hale geldik.