Anayasa Mahkemesi ve HDP

9 Mart'ta Anayasa Mahkemesi (AYM), Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) kapatılması istemiyle açılan davada, partinin Hazine yardımı bulunan hesaplarına geçici bloke kararını kaldırdı. HDP, Hazine yardımı alabilecek.

Genelde parti kapatma olayını hukuk ve demokrasi açısından masaya yatırmak istiyoruz.

1) Demokrasiyle yönetilen ülkelerde herkesin, siyasi parti çatısı altında örgütlenme hakkı olduğu kabul edilmelidir. Bu hak, siyasi görüş sahibi olmayı ve resmi makamların müdahalesi ve sınırlamaları olmaksızın bilgi edinme ve aktarma hakkını da kapsar.

2) Temel kişi hak ve özgürlüklerinin siyasi partilerin faaliyetleri yoluyla getirilecek her türlü sınırlama, olağan ve olağan üstü hallerde, taraf olduğumuz Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Evrensel Hukuk ilkelerine uygun olmalıdır.

3) Siyasi partilerin yasaklanması veya kapatılmaya zorlanması, şiddet kullanılmasını teşvik eden veya anayasada güvence altına alınmış hak ve özgürlükleri ihlal ederek demokratik anayasal düzeni yıkmak amacıyla şiddete başvuran partiler için söz konusu olabilir. Anayasanın değiştirilmesi amacını gütmek tek başına parti kapatmak için yeterli bir neden olmaz. 

4) Bir siyasal partinin bütün olarak, parti tarafından siyasal/kamusal çerçevede ve parti faaliyetlerinde yetkilendirilmemiş parti üyelerinin işlem ve eylemlerinden sorumlu tutulmaması gerekir.

5) Yetkili mercie yasaklanma veya kapatılma için başvuru da bulunulmadan önce, hükûmet ve diğer devlet kurumları, söz konusu ülke koşullarını da dikkate alarak, partinin hür demokratik düzene ve kişi hak ve özgürlükleri için gerçek bir tehlike oluşturup oluşturmaya ve eğer oluşturuyorsa bu durumun daha başka bir önlemle giderilip giderilemeyeceğinin değerlendirilmesi.

6) Bir siyasi partinin kapatılması veya kendini feshetmeye zorlanması ancak yetkili mahkemenin anayasaya aykırılık nedeniyle orantılılık ilkesi göz önünde bulundurularak bu yönde vereceği bir kararla mümkün olacaktır. Bu kararın, parti üyelerinin değil, partinin kendisinin işlem ve faaliyetleriyle anayasaya aykırılığı oluşturduğu konusunda yeterli delil bulunması halinde verilmesi gerekir. 

7) Bir siyasi partinin kapatılması veya yasaklanması, Anayasa Mahkemesi'nin aleniyet, adil yargılanma ve diğer temel ilkelere uygun şekilde gerçekleştireceği yargılama sonucunda alınacak karar üzerine mümkündür. Türkiye'nin çok partili siyasi yaşamında 26 siyasi parti kapatıldı. AYM'nin kuruluşundan önce 26 Ocak 1954'te Millet Partisi 20 Haziran 1960'ta ise Demokrat Parti kapatılmıştı.

AYM, siyasi partilerin tümüyle kapatıldığı 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadar 6 partinin kapatılmasına karar verirken, partilerin tekrar açıldığı 1983'ten bu yana da 18 partiyi kapattı. Mahkeme, 1983'ten sonra açılan 16 kapatma davasını ise reddetti.