Bartın’ın yöresel sanatları: Tel Kırma ve el işlemeciliğinin izinde

Bartın, Karadeniz'in kıyısında yer alan küçük ama köklü bir Anadolu kentidir. Doğal güzelliklerinin yanı sıra, zengin kültürel mirasıyla da dikkat çeker. Bu mirasın en nadide parçalarından biri, kuşaktan kuşağa aktarılan yöresel el sanatlarıdır. Özellikle "Bartın İşi" olarak da bilinen Tel Kırma sanatı, bu alandaki en özgün örneklerden biridir.



Tel Kırma (Bartın İşi): Metalin zarafeti

Tel Kırma, 17. yüzyıldan bu yana Bartın'da icra edilen, kumaş üzerine metal tel işlenerek yapılan bir el sanatıdır. Bu sanatın temel malzemeleri şunlardır:

- Gümüş rengi metal tel (Bartın'a özgü "Bartın Teli" olarak bilinir)
- Tül veya geleneksel el dokuması kumaşlar
- El yapımı özel işleme iğnesi
- Kasnak veya gergef

İşleme sırasında tel, makas kullanılmadan iğneyle kıvrılarak koparılır. Bu teknik, telin "kırılarak" şekil almasını sağladığı için "Tel Kırma" adını almıştır. Motifler arasında mihraplı, yıldız, bağ yaprağı, karanfil, değirmen taşı gibi geleneksel desenler öne çıkar.

Günümüzde Tel Kırma sanatı; yatak örtülerinden masa takımlarına, giyim aksesuarlarından dekoratif panolara kadar geniş bir yelpazede uygulanmaktadır. Bu sanat, 2020 yılında coğrafi işaret alarak tescillenmiş ve Bartın'ın kültürel kimliğinin bir simgesi hâline gelmiştir.



Geleneksel el işlemeleri: Desenlerin dili

Bartın'da el işlemeciliği, özellikle kadınlar arasında yaygın bir uğraştır. Bu işlemeler, ev tekstilinden giyime kadar pek çok alanda kullanılır. Desenler, genellikle doğadan ilham alır: lale, gül, sarmaşık, kilim motifleri gibi figürler sıkça tercih edilir. İşlemeler, "kenarsuyu" adı verilen özel bordürlerle süslenir ve bu da Bartın'a özgü bir teknik olarak bilinir.

Kültürel ve sosyal boyut

Bu sanatlar, yalnızca estetik üretimler değil; aynı zamanda kadın emeğinin, toplumsal dayanışmanın ve kültürel hafızanın taşıyıcılarıdır. Özellikle köylerde kadınlar, bu el sanatlarını hem ekonomik gelir kaynağı hem de sosyal etkileşim aracı olarak kullanır. Kurslar, kooperatifler ve yerel festivaller aracılığıyla bu sanatların yaşatılması ve genç kuşaklara aktarılması sağlanmaktadır.



Sessiz bir direnişin estetik yüzü

Bartın'ın yöresel sanatları, modernleşmenin hızına rağmen varlığını sürdüren birer kültürel direnç biçimidir. Tel Kırma ve geleneksel el işlemeleri, yalnızca geçmişin izlerini taşımakla kalmaz; aynı zamanda geleceğe dair bir estetik vizyon sunar. Bu sanatların korunması, desteklenmesi ve tanıtılması, hem yerel kalkınma hem de kültürel sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşır.