Batı Müziği hakkında genel bilgi-VI

ORKESTRASYON:

Orkestra bilgisi. Musıkîde, musıkî eserlerini, orkestranın çalabileceği şekilde çeşitli sazlara partiler dağıtarak yazmak ilmi. Bu ilmi, instrumentation (enstrümantasyon) ile karıştırmamalıdır. instrumentation, ayrı ayrı sazlar, onların tarihleri, yapılışları, musıkî kabiliyetleri, sınıflanmaları gibi şeylerle uğraşır. Orkestrasyon ise, sazların orkestra içinde birbirleriyle alâkaları, orkestradaki vazifeleri ve bunları en güzel bir şekilde temin etmek yolları ile meşgul olur. İyi orkestrasyon, büyük bir zevk ve dehâ işidir. Ancak çok büyük bestekârlar, estetik maksada uygun çok parlak orkestrasyon kullanabilmişlerdir. 

PARTITION (PARTİSYON):

Orkestra ve Orkestrasyon maddelerinde verilen bilgiler dışında burada şu izahat sunulacaktır. Çoksesli bir orkestra eserinde, her saza veya saz grubuna, ayrı, ayrı ve çeşitli mahiyette vazifeler verilir. Her saz, hemen hemen diğerinden ayrılmış ve müstakil rol sahibidir (teknik bakımdan). Bir sazın, eserdeki giriş ve çıkışları, çok sürprizli de olabilir. Onun içindir ki, meselâ piyano notaları gibi alt alta konulmuş iki porte, ihtiyacı karşılamaz. Bu şekilde piyano notası gibi yazılmış ve çeşitli sazların girişi ve çıkışı üzerlerine işaret edilmiş partition (bölüm)'lar, kullanışlı değildir. O sebeple "partition" denilen orkestra notalarında, her saz veya saz grubu için ayrı bir porte konulur. Bu şekilde pek çok porte, alt alta sıralanır. Belirli yerlerde susan sazlara ait porteler, uzun sükût işaretleriyle doldurulur. Saz veya saz grubunun, yukarıdan aşağıya doğru olmak üzere, bir partition'daki porte mevkıi muayyen(belirli)dir. 

ENSTRÜMANTASYON:

Musıkînin başlıca ilimlerinden biri. "Sazlar bilgisi" demektir. Musıkîde faaliyet gösteren sazların kapasitelerini, ses sahalarını, işleyişlerini, ifadelerini inceler. Sazların çoksesli musıkîdeki yerini ve birbirleriyle nasıl uyuşacaklarını ise "orkestrasyon" denen ilim inceler. Bununla beraber bazı yazarlar "enstrümantasyon"u, hem enstrümantasyon, hem orkestrasyonu içine alacak mânâda kullanmışlardır. Enstrümantasyonda sazların tarihi okutulmaz; ancak bu mevzuda birkaç söz söylenir. Sazların tarihi, "musıkî tarihi" ilminin bir dalıdır. Enstrümantasyon, sazların bugünkü ve kullanılan hâlini anlatır. Sazların yapımı da enstrümantasyon dışında kalan bir konudur.

Enstrümantasyon, konservatuvarlarda, füg(müzikte iki ya da daha fazla ses için bir kontrpuantal bir besteleme tekniğidir. Başlangıçta sunulan bir konu (bir müzikal tema) farklı aralıklarda tekrarlanır ve bu durum eser boyunca sıklıkla devam eder.) 'den sonra ve orkestrasyondan önce, yani yüksek sınıflarda okutulan bir ilimdir. Orkestrasyon'dan sonra musıkî tarihi okutulur.

ORKESTRASYON:

Orkestra bilgisi. Musıkîde, musıkî eserlerini, orkestranın çalabileceği şekilde, çeşitli sazlara partiler dağıtarak yazmak ilmi. Bu ilmi instrumentation (enstrümantasyon), ayrı, ayrı sazlar, onların tarihleri, yapılışları, musıkî kâbiliyetleri, sınıflanmaları gibi şeylerle uğraşır. Orkestrasyon ise, sazların orkestra içinde birbirleriyle alâkaları, orkestradaki vazifeleri ve bunları en güzel şekilde temin etmek yolları ile meşgul olur, İyi orkestrasyon, büyük bir zevk ve dehâ işidir. Ancak çok büyük bestekârlar, estetik maksada uygun çok parlak orkestrasyon kullanabilmişlerdir.

ORKESTRA ŞEFİ (KORO ŞEFİ):

Orkestra'yı (Koro'yu) idare eden san'atkâr. Musıkînin en nâdir kabiliyet, büyük ilmî vukuf(anlama, bilme, bilgi) ve tecrübe isteyen bir sahasıdır. Modern musıkî ile modern orkestra şefliği de zuhur etmiş ve bunlar orkestra idaresi san'atına birçok yenilik getirmişlerdir. Çağdaş musıkîde orkestra şefi, sazların giriş ve çıkışlarını işaretlemekten fazla, icra ettirdiği parçanın ruhunu belirtmeye, esere kendi anlayışını(eserin özünü bozmadan) getirmeye çalışmaktadır. Bunun için, el işaretleri (signes) kâfi gelmemekte, vücut işaretleri (gestes) ve yüz tavırları (mimiques) çok kullanılmaktadır. İlk baget(orkestra şefinin orkestra idare ettiği deynek)'le idareyi 1812 yılında Von Mosel yapmıştır. Bazı orkestra şefleri, orkestranın eser provalarını (répétitions) yardımcılarına bırakmakta, topluluğun düşünen kafası değil, hisseden gönlü olmak istemektedir. Bazı orkestra şefleri, el kadar ifade kabiliyeti bulamadıkları için değneği (bâton) de terk etmişlerdir. Jose Iturbi (1895) gibi bazı virtüöz (usta sanatçı) şefler, konçerto(sanatçının bir veya birkaç müzik çalgısıyla virtüözitesini ve müzikal yeteneklerini dinleyiciye sunmak amacıyla icra edilen müzik parçasının genel adıdır)'larda, hem solo piyano icra etmekte, hem de orkestra idare etmektedirler. Orkestra idaresinde, disiplin, san'at kadar mutlak bir unsurdur. Disiplinsiz san'at kabil değildir. Orkestra şefi, balede koreografınki gibi, diktatörce davranır. Toscanini gibi şefler, en az san'at dehaları kadar disiplinleri ve otoriteleri ile de meşhur olmuşlardır.

"Türk Musıkîsi Ses Sistemi" sorunu kesin olarak çözüme kavuştuğu zaman, Polifoni tekniği: "Armoni, Kontrpuan, Füg" ; Sazlar için, "Orkestra ve Orkestrasyon, Enstrümantasyon" konuları çözülmüş olur.

KAYNAK: Yılmaz Öztuna-Türk Musıkîsi Ansiklopedisi, Vikipedi.