Bu anlayış Osmanlı’dan miras

Sizi rakamlara fazla boğmak istemiyorum. Türkiye'nin yaklaşık 700 milyar dolar dış borcu var. İç borçlarla birlikte bu rakam 1 trilyon doları buluyor. 16 yıl öncesine dönersek 2002 yılında Türkiye'nin dış borcu 130 milyar dolar civarındaydı. 

Sadece dış borcumuz % 500 artmış durumda. 

Milletimiz anladı mı bilmiyorum ama büyüdü diye gösterilen Türk ekonomisinin altındaki gerçek neden aslında borcun büyümesiydi. 

Borç alarak ve öz kaynaklarını satarak borcu kapatma yoluna giden Türkiye, her seferinde daha fazla borçlanmak zorunda kaldı. Elimizde satılacak da pek bir şey kalmadı. Evet, ihracatımız arttı fakat ithalatımız daha da arttı. Hatta ihracat yapabilmek için daha çok ithalat yaptık. Böylece dış ticaret açığımız büyüdükçe büyüdü. Açığımızı kapatabilmek için de borçlandıkça borçlandık.

İşte size Türk ekonomisinin özeti...

Bu ekonomik anlayış Osmanlı'dan bize miras kaldı. Evet, yanlış okumadınız, Osmanlı'yı batıran da benzer bir ekonomik anlayıştı. 

Aslında Osmanlı'daki ekonomik darlık Fatih Sultan Mehmet döneminde başlar. Bu dönemde Osmanlı piyasaları "Duka" ve "Real" gibi yabancı paraların istilasına uğrayınca Osmanlı akçesinin değeri düşer. Mal fiyatları yükselir, enflasyon artar. Devlet 1550'den sonra akçeyi sürekli küçültmek zorunda kalır. Para darlığı tefeciliğe ve faizciliğe yol açar. İlk kapitülasyonlar da Fransa'ya karşı Kanuni Sultan Süleyman zamanında başlar. 

İlk kez dış borçlanmaya 1854 yılında başlayan Osmanlı Devleti, 1874 yılına gelindiğinde yani 20 yılda 15 ayrı ülkeden dış borç almıştı. Bu süre zarfında 239 milyon lira borç olmasına rağmen hükümetin elinde sadece 127 milyon lira bulunuyordu. 

1881 yılına gelindiğinde ll. Abdülhamid döneminde, Avrupa'dan gelen bu alacaklı temsilcileri ile Osmanlı Devleti tarafından görevlendirilen memurlar bir komisyon kurarak, devletin borçlarını ödeme şekillerini ve bir sistem dâhilinde bu işlerin takibi için çalışmalara başlar. 

'Genel Borçlar' anlamına gelen Düyun-u Umumiye kurulduğu yıldan itibaren, Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik ve mali yaşamı üzerinde etkili bir rol oynar. Yabancı devletlerden oluşan bu idareyle Osmanlı topraklarındaki tütün üretimi gibi bazı kalemler, bizzat yabancı devletler tarafından yönetilerek bunların gelirlerine el konur. 

Düyun-u Umumiye'nin Osmanlı ekonomisi üzerindeki en önemli etkisi, Osmanlı maliyesi üzerinde kurduğu etkin denetim nedeniyle Osmanlı tahvillerinin riskinin azalması oldu. Alacakların güvence altına alınması nedeniyle Osmanlı Devleti, Avrupa para piyasalarında daha uygun şartlarda ve daha düşük faizlerle borç bulmayı başardı. Fakat bu durumun ters bir etkisi oldu. Kurulan etkin denetim sayesinde artık Osmanlı borçlanıyor fakat kazanç Avrupa'ya aktarılıyordu. 

Zamanla bu kurum Osmanlı ekonomisini denetleyen bir maliye durumuna geldi. Öyle ki, 1912 yılında Maliye Bakanlığı'nda 5 bin 500 memur çalışırken, Düyun-u Umumiye İdaresi'nde tam 9 bin kişi çalışıyordu. Osmanlı ekonomisi üzerindeki etkisi o derece güçlendi ki, Osmanlı'nın gelirlerinin yaklaşık üçte biri bu İdare tarafından tahsil edilmeye başlandı...

Tabi buna daha fazla dayanamayan Osmanlı Devleti savaşların da etkisiyle çöktü. Bu millet bir kurtuluş savaşı vermek zorunda kaldı. Mustafa Kemal'in liderliğinde kazanılan İstiklal Savaşı akabinde Lozan Antlaşması ile Düyun-u Umumiye İdaresi'nin vergi ve denetleme görevi sona erdirildi. Yalnız borçların alacaklılara paylaştırılması görevi devam etti. Osmanlı Devleti çöktükten sonra bu topraklarda kurulan yeni devletler ve Türkiye arasında bu borçlar paylaştırıldı. Ancak borcun büyük bir kısmı Türkiye'ye kaldı. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ise, Osmanlı borçlarından kendi payına düşen son kısmını 1954 yılında ödeyerek bu yükümlülüğünden de kurtuldu. 

Türk ekonomisinin kısa bir tarihçesini aktardığımız bu yazımızda, Lozan ile kazandığımız bağımsız ekonomik anlayışın tekrar tersine döndürüldüğünü gördük. 

Son 16 yılda değil daha öncesinde başlayan ve Kemal Derviş politikalarıyla esaret altına alınan ekonomimizin kurtuluşu, mevcut anlayışla değil, günümüzün Mustafa Kemal'leriyle mümkün olacaktır. 

Bu millet her zaman bir Mustafa Kemal yetiştirir. Adına 10 Uluslararası Konferans verilen "Milli Ekonomi Modeli" de böyle doğmuştur, vesselam…