Cemaatle namaz kılmanın hükmü

Prof. Haydar Baş Hocamızın 'Büyük İslam İlmihali: Namaz' eserinde cemaatle namaz kılmanın hükmü hakkında şu bilgilere yer veriliyor:

 Namazlar yalnız olarak kılınabileceği gibi cemaatle de kılınabilir. Aklı olan, buluğ çağına eren, hür olan ve zorluk çekmeksizin topluca namaz kılmaya gücü yeten Müslüman erkeklerin toplanıp cemaatle Cuma namazını kılmaları farz, bayram namazlarını kılmaları vacibdir. Diğer farz namazlarını cemaatle kılmaları ise, müekked sünnettir. (Cuma namazından başka farz namazların cemaatle kılınması, Malikîlere ve bir kısım Şafiîlere göre de bir müekked sünnettir. İmam Ahmed ibn-i Hanbel ile Ebu Sevre ve Davudi Zahirî ile diğer bazı müctehidlere göre vacibdir. Bu halde bir şahsın tek başına namaz kılması haramdır).

Yezîd b. Âmir (r.a.)'dan; Allah Resûlü (s.a.a.)'e geldim namaz kılıyordu. Oturdum ve namazlarına katılmadım. Selam verip beni otururken görünce, sordu: "Sen müslüman olmadın mı, ey Yezîd?"

Cevap verdim: "Ey Allah Resûlü! Ben müslüman oldum."

"Peki neden bizimle beraber namaz kılmadın?"

"Evimde kılmış ve namaz kıldığımı sanmıştım" dedi.

"Gelip de insanları namaz kılarlarken görürsen onlarla beraber yine namaz kıl! Daha önce kıldığın namaz senin için nâfile olur, bu ise farz namazdır" buyurdu. (Ebû Dâvud, No. 577). (İbn-i Rüşd, İbni Bişr ve bir kısım Şafiîlere göre ise, beldelerde bir farz-ı kifayedir; her mescidde cemaatle namaz kılınması sünnettir. Bir kimsenin özel olarak yalnız başına cemaatle namaz kılması da mendubdur).

Peygamber (s.a.a.)'e görme özürlü bir adam gelip şöyle dedi: "Ey Allah Resûlü! Beni mescide getirecek bir rehberim yok." Böylece evde namaz kılmak için O'ndan ruhsat istedi. O da ruhsat verdi. Tam arkasını dönüp giderken, seslendi: "Ezanı duyuyor musun?" "Evet." "Öyleyse çağrıya cevap ver (yani namaza gel!)" buyurdu. (Müslim, Mesâcid No. 255, s. 452; Nesâî, imâmet 50/2, II, 109; Beyhakî, III, 57, 66).

Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Münafıklara en ağır gelen namazlar, yatsı namazı ile sabah namazıdır. Eğer bu namazlardaki fazileti bilselerdi emekleyerek bile gelir ve onları edâ ederlerdi. Şöyle bir niyette bulundum; biri kalkıp namaza kâmet getirse, birisi de kalkıp cemaate namaz kıldırsa ben de birtakım adamlarla gidip odun toplasam ve gidip cemaate gelmeyenlerin evlerini başlarına yıksam." (Abdürrezzâk No. 1987; Ahmed, II, 472, 531; Ebû Dâvûd, I, 291; Buhârî, Ezân 34, I, 160; Müslim, Mesâcid No. 252, s. 451; Ebû Dâvud, No. 548; İbn Mâce, No. 797 No. 1484; Tahâvî I, 169; İbn Hibbân, No. 2094; Beyhakî, III, 55).

Sürekli yağmur ve çamur, şiddetli soğuk ve korku gibi sebeplerle cemaate katılma sorumluluğu düşer. İbn Ömer (r.a.)'dan; Peygamber (s.a.a.), soğuk gecelerde ya da yağmurlu günlerde, seferde olduğu zaman, müezzine şöyle seslenmesini emrederdi: "Dikkat, namazlarınızı evlerinizde (çadırlarınızda) kılın!" (Ahmed, II, 103, 53; Buhârî, Ezân 18, I, 155; Müslim, müsâfirîn No. 23-4, s. 484; Ebû Dâvud, No. 1062; İbn Hibbân, No. 2077; Beyhakî, I, 398, III, 70).

İbn Abbâs (r.a.)'dan; Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Her kim ezanı duyup da kendisini bir özür alıkoymadığı halde cemaate katılmazsa, kıldığı namaz kabul edilmez." "(Geçerli) özür nedir?" diye sordular. "Korku ya da hastalık" buyurdu. (Ebû Dâvud, No. 551; İbn Mâce, No. 793; Taberânî, M. el-Kebîr No. 12265-6; İbn Hibbân, No. 2061; Dârekutnî I, 420; el-Hâkim, I, 245-246; Beyhakî, III, 57, 75, 174, 185).

İki kişi de olsa cemaatle namaz kılınabilir. Onun için iki kişi bir araya gelince biri imam diğeri cemaat olarak namazı cemaatle kılmalıdırlar. İmamla birlikte akıllı bir çocuk veya kadın da olsa, cemaat yapılır. İmam Rıza, Resûlullah'ın (s.a.v.) şöyle buyurduğunu naklediyor: "İki kişi ve ikiden fazlası cemaat sayılır (namazda)." (Şeyh Saduk, İmam Rıza'dan Hadis Pınarı; Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Rıza, s.289.).

Bir caminin belli bir imamı ve cemaati olup da orada cemaatle namaz kılındıktan sonra, ikinci bir cemaat ezansız ve kâmetsiz olarak orada caminin bir tarafında namaz kılabilirler."