Ceza adalet sistemi ve Haydar Baş örneği

Hukuk, hakkı çiğnenmiş olanların başını okşar. Sanıldığı gibi sert tokatlar veya "mahkeme duvarı" deyimiyle özdeş taş katılıklar değildir hukuk. Ceza hukuku anlayışını yokladığımızda; cezalandırmanın anayasal sınırları olan bir yetki olduğu ve bu yetkiye başvurulabilmesinin yalnızca bireyin haklarını korumak amacıyla sınırlı olduğudur.

Ceza Mahkemesinde görülen Prof. Dr. Haydar Baş ile ilgili davada, haksızlığa uğramış ve haklarının korunması gereken birey bizzat Haydar Baş olması gerekirken, tam aksine, kendi içinde çelişkili bir hükümle cezalandırılmıştır. "Ceza adalet sistemi ayağa kalk!" dedirtecek, hukukçu olmamalarına rağmen, iki değerli kalemimiz Murat Çabas ve Yusuf Karaca'nın adeta hukukçu titizliğiyle ama "hukukçu kibri"nden uzak değerlendirmelerine konu olan karar; hukuk devleti kıskacında yitip giden adaletin fotoğrafı mıdır?

Hukuk nedir, ona bakalım: Birey, grup ve sınıflararası ekonomik, sosyal ve siyasal çıkar çatışmalarının denge unsurudur; başkalarının hakkını tanımak, gereğini yapmak, eşitlik ve hakkaniyeti sağlamak, yani adaleti tesis etmektir amacı.

Sosyal adalet bilincini ve algısını parçalayan bir süreç yaşanıyorsa, bağımsızlığı tartışılır hale getirilen mahkemelerde yürüyen yargılamaların çoğunda kanun devleti/hukuk devleti kıskacında hukukun üstünlüğü yok ediliyor ve adalet yitiriliyorsa hukuk nasıl denge unsuru olacaktır?

Bütün yargılamalarda hukukun, ama sadece hukukun söylenmesi, siyasetin bu alana müdahale etmemesi, temel bir ilke haline getirilmelidir. 

Türkiye'de hukuk sisteminin sorunları konusunda yapılan anket sonuçları "yargı bağımsızlığı", "adil yargılanma" ve "hukuk eğitimi"ni en önemli sorunlar olarak göstermektedir.

İşin temelinde "yargı bağımsızlığı" yatıyor. Yargı bağımsızlığı için asgari standartlar nelerdir, dersek;

Bireylerin hak ve özgürlüklerinin dışarıdan gelebilecek herhangi bir etkileme olmaksızın, tamamen hukuki sınırlar içinde gerçekleşen bir adil yargılama sonucu, tarafsız bir şekilde tespit edilmesini ancak bağımsız yargı sağlar. Bu anlamda yargıcın bağımsızlığı adil yargılanma hakkına hizmet eder. O nedenle bağımsızlık yargıçlar için sağlanmış bir ayrıcalık değil, hukukun tarafsız bir şekilde uygulanması için bir güvencedir.

Bir hukuk devletinde erklerin (yasama-yürütme-yargı) belirli bir denge içinde olması ve böylece yargının tarafsızlığının sağlanması için temel koşul yargının diğer erklerden, yasama ve yürütmeden bağımsız olmasıdır. Yargı bakımından bağımsızlık yalnızca diğer erklerden bağımsızlıkla da sınırlı değildir, yargının işleyişi diğer toplumsal güçlerin müdahalelerinden de korunmasını içerir.

Dönelim ceza adalet sistemine. Bir ülkenin ceza adalet sistemi denildiği zaman satırbaşları şunlardır:

-Ülkede suç olanla olmayanı ayıran açık ve seçik kurallar. Ceza hukuku teorisinde son gelişme, suçu koyan norm açıklık ve belirginlik ilkesi üstüne bina edilir. Haydar Baş kararında mahkeme bu ilkeye uymamış, şikâyet konusu olayı suç saymayarak doğru bir kararla beraat derken, ilgisiz bir şekilde suç olamayacak bir durum için mahkûmiyet demiştir. Vazgeçtik suçla suç olamayanın ayrımından, mahkeme kendi kararında neyin ne olduğunu ayıramayarak, çelişkiye düşmüştür.

-Ceza adalet sistemi ceza yargılaması boyutunda ele alındığında, sistemin maddi gerçeği ortaya çıkaracak temellere sahip olması, çağın gereği olan insan haklarına, adil yargılanma hakkına, eksiksiz savunma hakkına dayanması gerekir.

-Bu açıdan bakıldığında, yargıç bağımsız olur; savcı güvenceli olur. Haydar Baş davasında neredeyse her duruşmada değiştirilen savcı ve yargıçların bağımsızlığı nasıl güvencede olabilirdi! Bu güvence sağlanmadığından yargı bağımsızlığı da her türlü tartışmayı beraberinde getirmiştir.

Komutu tekrarlayalım: Ceza adalet sistemi ayağa kalk!

Birinci yargılama sonucu verilen karar, Anayasası'na hukuk devleti ve adalete erişim hakkını yazan bir ulusun adına verilmiş sayılamaz. Hukukun üstünlüğünün tanınmadığı bir ortamda adalet yok hükmündedir.

Haydar Baş davasında ikinci yargılama yeri İstinaf'ta hukukun üstünlere galip geleceği, böylece hak ve adaletin yüceltileceğine inancımız tamdır.

Gazanız mübarek olsun Haydar Hocam!