Defterdar Sarı Mehmet Paşa'ya göre başbakanın usulsüz servet edinmesi

Osmanlı'nın önemli devlet adamlarından Defterdar Sarı Mehmet Paşa (ölümü: 1717), Devlet Adamına Öğütler (Yazılış tarihi: 1714?1717 yılları arası. Yayınlanışı: Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992) adlı eserinde genel olarak devlet idarecilerinin, özel olarak da başbakanın maaşı dışında usulsüz servet edinmesi konusunda çok ciddi uyarılarda bulunuyor. Günümüze de uyarlanabilecek olan bu uyarılar Sarı Mehmet Paşa'nın ağzından şöyle:"Özellikle sadrazam (başbakan) hazretlerine gereklidir ki 'para iyiliktir' düşüncesi ile zaman adamı olmayıp kendisi için servet toplamak, definelere sahip olmak düşüncesinden vaz geçeler ve memleketin gidişinde kendini gösteren düşkünlük ve bezginliğe çare bulmak için akıl kullanalar.Padişah hizmetini hemen mal toplamaya vesile saymayıp, padişahın özel mallarını ve köyler halkı ile askerin kamu mallarına karşı açgözlülük etmeyeler. Ve vezir?i azam (başbakan) olanlar kendilerine ayrılmış olan "has"lar ile yetinseler bazı etraftan da belli şeyleri ve hediyeleri eksik değildir." (s.14?16)"Halktan rüşvet ve müsadere adıyla para alınıp onlara kötülük yapılmazmış. Hâlâ rahmetle anılır. Kısaca o makama şeref veren devletli, halktan para cezası ve rüşvet adıyla Allah korusun mal toplamak sevdasına düşmemek gerektir.Kanaatkâr olup açgözlülükten ve ceza gününü düşünüp Tanrının kahredici gazabından çekinmek gerektir. Zira mal toplama ve saklama, sahibini dünyada huzursuz, hesap gününde sorulacak soruları cevaplandırmada güçsüz kılar, azap çektirir ve pişman eder. Ama ne fayda?Beyit:"Malı çok etme, hazer eyle (çekin) azabından hem,Renci (sıkıntısı) artar ağır oldukça yükü hamalın." (s.18)"Makama bağlanma ve hiçbir şeye gönül koyma ki eksikliğinde mahzun ve melül olmayasın. Ve hiç dünya malını isteme ki elde edemediğin için elem ve mihnet girdabında kalmayasın."(s.46)Ayrıca başbakanın, yönettiği halkın hizmetlerinin ve ürünlerinin karşılığı olan paranın değerini koruması da başta gelen görevleri arasındadır. Bir başbakan, sadece millî ekonomi siyasetiyle halkının el emeği ve alın teri olan hizmet ve ürünlerinin sembolik karşılığı olan paranın değerini koruyabilir. Yoksa Amerikan dolarına bağlanmış ve doların esiri olmuş bir Türk parası, Türk milletinin emek ve ürünlerinin çalınmasına, gaspına hizmet edebilir. Defterdar Sarı Mehmet Paşa, bu konuyla alakalı olarak da şöyle diyor:"Para durumuna da önem verilerek darphanede basılan akçenin ayarı ve ağırlığı zaman zaman yoklanmak, sarraf ve ekmekçilerde kalp ve kırpılmış akçe olmaması için çok dikkatli davranmak gerektir. Bu konulara son derece özen gösterilmesi devletin gereklerindendir. Fiyat konusunu da yalnız kadılara ve çarşı ağalarına havale ile yetinmeyip her zaman yoklamalı. Günlük narhla da gereği gibi ilgilenmeli ve her şeyi değer pahasıyla sattırmalıdır. Zira aslında büyük işlerden olan narh durumu bir küçük iştir diye padişahlar ve vezirlerin ilgisinden uzak kalırsa, şehrin kadısı tek başına bu işi yürütemez. Memleketin yüksek yönetimi kadıya ait olmadığı için sadrazamlar narh ile ilgilenmemek yoluna gidemezler. Böyle olunca da her kişi istediği gibi alır, satar. Helâl malına açgözlülükle yılan zehiri katar." (s.30)