Defterdar Sarı Mehmet Paşa'ya göre ideal devlet adamı

Osmanlı'nın önemli devlet adamlarından Defterdar Sarı Mehmet Paşa (ölümü: 1717), Devlet Adamına Öğütler (Yazılış tarihi: 17141717 yılları arası. Yayınlanışı: Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992) adlı eserinde ideal bir Türk devlet adamının özelliklerini de sayıyor. Bunlar ana hatlarıyla şöyle:"Müslümanların işlerinden bir iş kendisine verilmiş olan kimse kapısını kapar da, mazlumlar ve muhtaçlar ona ulaşamazsa o kimsenin de çok ihtiyacı olduğu bir yerde rahmet kapısı kapanıp Tanrı'nın umuma olan rahmetinden ve eksiksiz kereminden mahrum kalır; demişler.Bu geçici dünyada devlet ve saltanattan beklenen, lezzet ve şehvetleri yerine getirmek değildir. Belki ahiret azığı toplamak, hayırlı işlerle temiz adını sürdürmek ve iyi anılmayı ebedîleştirmektir.Zamanı, saltanatın önemli işlerine harcamalıdır; saza, söze ve içkiye meyletmek doğru değildir.kanaattir. Mümkün mertebe kendini düzeltmeye ve işleri düzene koymaya özenmek ve çalışmaktır.Yüksek meclislerinde asla maskaralığa, yersiz şakaya, kahkahalar attıran mizaha, arabozuculuğa, başkalarının kusurlarını saymaya ve kötülüğe izin verilmemeli, taklit, oyun ve eğlenceye dair anlamsız davranışlarda bulunulmamalıdır. Sohbetlerde daima din ve devlete ve ülkeyi koruma tedbirlerine ilişkin konular üzerinde durmak gerektir. Zira "şakayı çok yapanın vakarı gider" buyurulmuştur.KIT'A:"Bir kişi kim latifeyi çok ide, Eksilir ırzı ve vekarı gider. Açılur nüktelerle her sırrı Keşfolur cümle aybı, ârın gider." (s.24) Ve daima şanı büyük Allah'tan korkup çekinmeli, haktan uzaklaşıp doğruluk yolundan sapmaksızın Şeriatı yürütmeye çalışmalıdır. Zira "Tanrı'dan korkandan herkes korkar" buyurulmuştur.KIT'A:"Ol ki havf etti (korktu) Hazreti Haktan (Allah'tan), Korkar ondan cemi' (bütün) halkı ilâh (kullar) Haşyetı hak'dan (Allah korkusunda) ol ki hâlidir (uzaktır), Korkutur her kişiden anı (onu) ilâh (Allah)."     Gerek şanlı padişah, gerek şanı yüksek vezir ve ülkenin valileri, halkın yargıç ve subayları her zaman durumlarını kutsal şeriata uydurmaya ve adalet üzere hareket etmeye gayret ve dikkat eylemek gerektir.Zira adalet hakkında Peygamberimiz, "bir saatlik adalet, yetmiş yıllık ibadetin yerini tutar" buyurmuşlardır.KIT'A:"Hâkim olan kimesne bir saat Emri Hak (Allah'ın emri) üzre kim adalet ide, Ola mı bu sevaba adli adil (adaletli kişinin adaleti) Ki o yetmiş sene ibâdet ide."Ve yine adil hakkında buyururlar: "Kıyamet gününde insanların en sevimlisi adil önderdir". KIT'A:Ol şehindir (padişahındır) saadeti kevneyn (her iki dünya mutluluğu), Meyli yok zulme, adle maildir (adalete eğilimlidir). Hazreti izzete (Allah için) ahabbünnâs (insanların en sevimlisidir), Yevmi mahşerde (Mahşer gününde) şahı âdildir (adaletli padişahtır)." (s.2426)Demek ki Türkİslam devlet geleneğinde devlet adamı mazlum ve muhtaçlara kapısını kapatmayacak. Zenginlerle alavere dalavere ile kendisi, ailesi, akrabası, eşi dostu için para, arsa, villa, şirket ortaklığı, yönetim kurulu üyeliği, bilmem ne alışverişi yapıp öbür taratan garibanı, fakiri fukarayı azarlayıp bağıra çağıra onları kovmayacak.Türk milletini yönetmeye talip devlet adamı denilen kişi, Defterdar Sarı Mehmet Paşa'ya göre sükûnet içinde olacak. Yani her gün televizyonlarda, miting meydanlarında hançeresini yırtarcasına, yüzünü acayip şekilde gerdirerek bağırıp çağırmayacak. Kendisinde Allah korkusu, adalet ve kanaat olacak.