Balyoz hükümlüsü Dz. Kurmay Albay Murat Özenalp Mamak Cezaevinde vefat etti. Cezaevlerindeki bu trajedi ne ilktir ne de son olacak gibidir. Kaybettiğimiz askerimize Allah(CC)'tan rahmet dilerken sağlığa erişim hakkının mahpushane hallerini de yoklamak istiyoruz. Hapishanelerdeki ölümler için Devlet, "eceliyle öldü" derken, hasta mahpuslar için sağlık hizmetinin neresindeydin, sorusunun da cevabını düşünmelidir. Düzen öyle bir düzen ki, yeşili, ormanı, hayvanı ve de yandaş olmayan vatandaşları umursamazken, mahpusları da yok saymaktadır.İşin geneline baktığımızda cezaevleri Türkiye'nin kanayan bir yarasıdır. Toplumdaki nüfus patlaması, beraberinde mahpus sayısını da planlananın çok ötesine taşımaktadır. Böyle olunca da hapishanelerde yatacak yer bulunmamakta, mahpuslar yatak sayısının yetersizliğinden sırayla uyuma ya da beton zeminde yatma, kapısı olmayan tek bir tuvaleti kullanma zorunda kalmaktadırlar. Ortalıkta cirit atan fareleri de sayarsak içler acısı tablodur karşımıza çıkan.Cezaevleri, insan hakları ihlâllerinin kol gezdiği yerlerdir; barınma koşullarından dış dünyayla ilişkilerine, oy kullanabilme ya da aile kurma haklarından, ifade özgürlüklerine kadar uzanan mahpus haklarının bir önemli boyutu da sağlık hakkıdır.Hapishanelerde sağlık hizmetleri açısından sorunlar yaşanmaktadır; bir yandan, hekim sayısının azlığı, teknik donanım ve tıbbî malzeme yetersizliği, hastaneye sevk işlemlerinin gecikmesi tedaviye erişimi engellerken diğer yandan, dışardaki baskı ve korkutma politikalarına paralel, içerdekileri hasta eden yıpratma politikaları, hizmeti zora sokmaktadır.Oysa, 2006 tarihli Avrupa Cezaevi Kuralları'nın 39. maddesi, cezaevi makamlarının tüm mahpusların sağlığını korumakla yükümlü olduğunu vurgulamaktadır.Birleşmiş Milletler'in hasta mahpuslara ilişkin belgelerinde üç önemli koşul şöyle sıralanmıştır:1- Sağlıklı bir çevrenin sağlanması2- Hastalığın ilerlemesinin engellenmesi3- Hasta olanların toplumdakine eş bir tıbbî bakım almalarının sağlanmasıMahpuslar için öngörülen bu hususlar güzel de, bir yerine getirebilsek, dışardakiler de içeri dolar gibi geliyor bana.Özellikle Ergenekon ve Balyoz davaları sürecinde Silivri toplama kampında ve de diğer tutsak evlerinde mahpuslara dayatılan, yıpratma politikasına endeksli cezalandırma sistemi, sağlıklı olanları da hasta etti, hasta olanların durumu ağırlaştı, ölenler de oldu. Birkaç gün önce Kocaeli Kandıra Cezaevindeki mahpuslar elverişsiz koşullar nedeniyle isyan ettiler. Buraya sığdıramadığımız daha nice örnekler hapishanelerdeki sıkıntıların kanıtıdır.Ulusal mekanizmaların üstesinden gelemediği durumlarda uluslararası mekanizmaların devreye girmesi kaçınılmaz olmakta ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin kararları önem kazanmaktadır.Mahkeme, mahpusların sağlık hakkıyla ilgili davaları çoğunlukla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 3. maddesi kapsamında incelemektedir. Mahkeme'ye göre,3. madde taraf devletlere, özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin esenliğinin korunması, onların sağlık ve fiziksel bütünlüğünü korumak amacıyla zorunlu olan önleyici pratik tedbirler alınması ve yine fiziksel bütünlüklerine yönelik muhtemel riskleri önlemek için, beklenebilecek mâkul olan her şeyin yapılması yükümlülüğünü öngörmektedir.Uluslararası yargıya işi götürmeden ne yapabiliriz?Öncelikle yasal düzenlemelerle Tabipler Odası başta olmak üzere meslek örgütlerinin, sivil toplum kuruluşlarının hapishanelerde çalışma yapabilmesinin önünün açılarak, saha çalışmalarıyla hasta mahpuslar için sağlıklı sonuçlar alınabilir.
