İmam olmanın şartları-II

(dünden devam…)

Prof. Dr. Haydar Baş, "Büyük İslam İlmihali: Namaz" eserinde imam olmanın şartlarını şöyle izah ediyor:

- İmam olan zat, cemaate nefret verecek şeylerden sakınmalıdır. Bir imamın, kıraatı veya tesbihleri cemaati usandıracak derecede uzatması uygun değildir. Cemaatin uzatmaya razı olmaları halinde kerahat olmaz. Câbir (r.a.)'dan; Muaz, Peygamber (s.a.a.) ile namaz kılar, sonra döner halkına namaz kıldırırdı. Bir defasında Peygamber (s.a.a.), yatsı namazını biraz geç kıldırdı; Muâz halkına dönüp yatsıyı kıldırmaya başladı. Bakara sûresini okumaya koyulunca, birisi dayanamayıp cemaatten ayrıldı, kendi başına namaz kıldı. Bu defa cemaatten biri (namazdan sonra) ona, "Sen münâfık oldun!" dedi. Adam, "Ben, münafık olmadım' dedi ve doğru Peygamber (s.a.a.)'e varıp şöyle dedi: "Muâz sizinle beraber namaz kılıyor, sonra dönüp geliyor ve halkına namaz kıldırıyor. Bir de Bakara sûresini okuyor." Bunun üzerine Allah Resûlü (s.a.a.), Muâz'a şöyle dedi: "Ey Muâz, sen dinden soğutan mısın? Şunu oku, şunu oku (yani kısa oku)!" Ebu'z-Zübeyr dedi ki: "Sebbihisme Rabbike'l-A'lâ, Ve'l-leyli izâ yeğşâ (gibi sureleri)." (Şâfiî Ümm I, 152; Ahmed, II, I, 308; Humeydî No.1246; Müslim, Salât 178, s.339; Nesâî, imâmet 41, II, 102; Ebû Dâvud, No.600, 760; Ebû Ya'lâ No. 1827; Tahâvî I, 213; İbn Huzeyme, No.521, 1611; İbn Hibbân, No.2393,2395; Beyhakî,III, 85).

Peygamberimiz buyuruyor ki: "Sizden biriniz cemaate İmam olduğunda namazı hafif kılsın; çünkü içlerinde zayıf, hasta ve yaşlı kimseler vardır. Kendi kendine kıldığı zaman ise, dilediği kadar uzatsın."

Başka bir rivâyet şöyledir: "Acele işi olanlar da vardır." (Mâlik, Salâti'l-cemâat No.13, s.134; Şâfiî Sünen s.26; Ahmed, II, 486; Buhârî, Ezân 62, I, 172; Ebû Dâvud, No.794; Nesâî, imâmet 35, II,94; İbn Hibbân, No.1757; Beyhakî, III, 117).

İmam Ali (a.s.) buyurdu ki: "Ey Mâlik! İmam olarak mihraba geçtiğin zaman cemaati bıktırma. Nefret uyandırıcı ve namazı bozucu hareketlerden uzak dur. Zira insanlar arasında öyleleri vardır ki, hastadır; öyleleri de vardır ki, iş sahibidir, belki hacet zuhur etmiştir. Cenab-ı Peygamber (s.a.v.) beni Yemen'e gönderdiği zaman, 'Namazı nasıl kıldırayım?' diye sordum. O da, 'Onlara en zayıflarının namazı gibi namaz kıldır ve mü'minlere merhametli ol' diye buyurdu. Sen de bu uygulamayı kendine ölçü almalı ve ona göre davranmalısın." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Ali, s.932; Ahdname:44).

Buhari ile Müslim şöyle rivâyet etmektedirler: Peygamber buyurdu ki: "Uzatmak gayesiyle namaza geçiyorum. Fakat çocuğun ağladığını duyunca namazı aceleye getiriyorum. Çünkü çocuğun annesinin şefkatini biliyorum." Bununla beraber cemaatin rükû ve secde tesbihlerini ve teşühhüdü sünnet üzere tamamlamalarına meydan vermeyecek bir şekilde imamın acele etmesi de mekruhtur. Cemaatin yetişmesi için, imamın rükûu uzatması da mekruhtur. İmamın kendisine kolay gelen âyet ve sûreleri okuması vacibdir. Henüz kuvvetlice ezberlememiş olduğu âyetleri okumamalı, cemaatin yardımcı olmasına meydan bırakmamalıdır. 

- Muktedi (imama uyan kimse), imama uymaya niyet etmeli ve kıldıkları farz namaz aynı olmalıdır. Bunun için bir kimse imama uymayı niyet etmeksizin ona uysa veya kendisi öğle namazını kılmak istediği halde imam ikindi namazını kıldırmakta bulunsa, bu iktidası (imama uyması) caiz olmaz. - Farz namaz kılanın nafile namaz kılana veya başka bir farz kılana uyması caiz değildir. Fakat nafile namaz kılanın farz namaz kılana uyması caizdir 

- İmamın sesi kâfi gelmezse, cemaatten biri tarafından iftitah ve intikal tekbirleri yüksek sesle alınır ve rükûdan kalkarken de "Rabbena ve lekelhamd" denir, yüksek sesle yine selâm verilir. Bu bir tebliğ, bir bildirimdir. Ancak tekbirler alınırken iftitah ve intikal tekbirleri olarak alınmalıdır, yalnız bildirme için alınmamalıdır. Eğer ilk tekbir ile namaza başlamaya niyet edilmez ise,bunu alan namaza başlamış olmaz. Diğerleri de teşbih, tahmid ve intikal tekbirleri olarak alınmazsa, sevaptan mahrum olmayı gerektirir. İmamın sesi yettiği takdirde bu tebliğe gerek kalmayacağından, bu tebliğ işi mekruh olur. Buna müezzin olanlar dikkat etmelidirler.

- İmam birinci selâmı ikinci selâmdan daha yüksek sesle alır ki, bu onun için bir sünnettir. Çünkü yüksek sesle alınması cemaate bir bildiridir. Bu bidiriye ihtiyaç ise; daha çok birinci selâmda görülür. 

- İmam selâm verince, muktedi de teşehhüdü bitirmiş ise selâm verir. Salât-Selâm ve duayı bitirmek için selâm vermeyi geciktirmez. Teşehhüdü bitirmeden selâm vermesi de caizdir.

- İmam namazdan sonra iki tarafa selâm verirken "aleyküm" sözü ile Hafaza meleklerini ve bütün cemaati kasteder. Cemaatten her biri de sağ tarafa selâm verirken o taraftaki meleklerle cemaati ve imam eğer o tarafta veya kendi hizasında ise imamı da kasteder. Sol tarafa selâm verirken de o taraftaki meleklerle cemaati ve imam o tarafta ise imamı kastederek onlara selâm vermiş olur. Yalnız başına namaz kılanlar da bu selâm ile yalnız Hafaza meleklerini kastederler. (devam edecek…)