İşte Çin'in yeni ekonomi modeli

 

 

 RECEP BAHAR / DETAY HABER

 

Çin ilginç bir ülke... Çin'de son devalüasyon 1 Ocak 1994'te yapıldı...  1 Dolar, 5.77 yuandan 8.72 yuana çıkarıldı. Çin para birimine yüzde 52 değer kaybettirildi. Sadece son iki ayda TL'deki kaybın yüzde 70'i aştığını not edelim. Son 3 yıldaki değer kaybı ise yüzde 300! 1 Ocak 1994'ten bu yana ise Çin para birimi yani yuan, ABD Doları karşısında genelde hep değer kazandı. Şöyle özetleyelim... 1 Dolar, 1996'da 8.34 yuan, 1999'da 8.28 yuan oldu. Bu 8.28 yuan ta 2005 sonuna kadar devam etti. 2006'da bir dolar 8.07 yuana, 2009'da 6.82'ye, 2014'te 6.05'e düştü. Bu kur, Çin'in dünya ile rekabetine engel olunca hafif yükselmelerle dolar 2020 başında 6.96 oldu. 2021 başında ise tekrar 6.46'ya indi. Dün 1 dolar, 6.36 yuandı! Çin'den alınacak bir numaralı ders: para birimin istikrarlı değilse, ekonomin istikrarsızdır. 

 

Çin'de kamu kurumları çok güçlü

 

İkinci önemli husus... Çin'de ekonomiye kamu iktisadi kuruluşları yön veriyor. Ülkede yaklaşık 4 bin 100 kamu iktisadi kuruluşu var. Bunlar bankacılıktan enerjiye, tarımdan teknolojiye hayatın her alanına hükmediyor. Bunların bazıları dünyanın en büyük şirketleri arasında yer alıyor. Dünyanın en büyük 500 şirketini listeleyen Fortune 500'de 2., 4. ve 5. sıralarda Çin kamu şirketleri bulunuyor! İlk sırada Wallmart, 3. sırada Amazon, 6. sırada Apple... İlk 100'de 18 Çin kamu şirketi var! Söz konusu listede Türkiye'den sadece Koç Grubu, o da 467. sırada yer alıyor. Türkiye'nin elinde özelleştirmeler sonrası kaç kamu kuruluşu kaldı ki!

 

 

Çin ihracat odaklı ekonomi modelini terketti

 

 

ABD'deki Carnegie Endowment Asya Programı'nın kıdemli araştırmacısı ve Çin ekonomisi uzmanı Yukon Huang, "Çin'in geçmişinin ve ekonomik tecrübesinin Türkiye ile hiçbir ilgisi olmaması dolayısıyla bu modelin başarı şansı yok" diyor. 

Çin ekonomisi uzmanı Yukon Huang, Çin ekonomisinin, kaynakların ve ekonomik aktivitelerin devlet kontrolünde olduğunu ancak özel sektör girişimlerine de olanak veren bir yapısı olduğunu aktarıyor. 

 

Çin'in yeni modeli MEM

 

Diğer yandan bu model ile ilgili bir diğer sorun da Çin'in de aslında ihracata dayanan ekonomi modelini değiştirmesi... 

Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in deyimiyle tüketim ile beslenmeyen bir büyüme 'gerçek' bir niteliğe kavuşamıyor.  London School of Economics'ten küresel ekonomi uzmanı Stephen Paduano da, bir makalesinde Çin ekonomisinin daha çok iç tüketime odaklanmasıyla daha güçlü ve istikrarlı bir büyüme sağlayacağını, dış tüketime daha az bağımlı olacağı için küresel siyasi gelişmelerden daha az etkileneceğini yazdı. Her ne kadar Türkiye radarını iç tüketime dayanarak büyüyen bir ekonomi olmaktan dış ticarete çevirse de, Çin tam tersini hedefleyerek ihracata dayanan ekonomisini iç pazarın güç kazandığı bir modele dönüştürmeyi hedefliyor. Bunu Çinli uzmanlar söylüyor. Açıkçası Çin, 2013'ten beri Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli'ni (MEM) uyguluyor. Bu nedenle Çinli turistler dünyanın en çok harcayan halkı oldu. Bu yöntemle Çin'de bir günde 40-50 milyar dolarlık iç satış yapılıyor. Bu nedenle Çin, Alman arabalarının en güçlü pazarı oldu. Lüks markaların en iyi müşterileri Çinliler... 

 

Sadece ihracat odaklı olmak riskli!

 

Danimarka merkezli Danske Bank'ın gelişmekte olan piyasalar müdürü Jakob Ekholdt Christensen de "Bir ekonomi ne kadar ihracata odaklı olursa dünya ekonomisindeki gelgitler karşısında da bir o kadar kırılgan olur" görüşünde. Christensen, "Sadece büyük bir ihracat sektörü yaratmaya odaklanmak güçlü bir yerel ekonomi yaratmanın altını oyabilir" açıklamasında bulundu.