Kuvâ-yı Milliye’nin durumu hakkında verdiği demeç

25 Teşrîn-i Evvel 1335 (25 Ekim 1919)

- Teşkilat-ı Milliye'nin siyaset-i dâhiliye ve hariciye hakkındaki programı nedir?

Teşkilat-ı Milliye bir fırka-i siyasiye olmadığından siyaset-i dâhiliye ve hariciyede teferruatlı bir programı yoktur. Teşkilat-ı Milliye'nin her husustaki nikat-ı nazarını, Sivas Kongresi'nde tespit olunup Eylül 335 tarihinde neşrolunan beyanname tamamen ihtiva etmektedir.

- Ermeni meselesi hakkında ne düşünüyorsunuz? Erzurum, Van, Bitlis vilayetlerinden pek mahdut surette bir miktar arazi terkine muarız mıdırlar?

Osmanlı hududu haricinde müteşekkil bir Ermenistan'ı memnuniyetle görürüz.

- İntihabattan sonra Teşkilat-ı Milliye ilga edilecek midir?

- Teşkilat-ı Milliye'nin irade-i milliyeyi hâkim kılmaktaki gayesi, Millet Meclisi'nin toplanarak hukuk-ı teşriiye ve vazife-i murakabesine tam bir emniyet ve serbestî ile bilfiil sahip olmasıyla tahakkuk edecektir.

Binaenaleyh Meclis-i Millî her türlü taarruz ve müdahaleden masun bir surette kemal-i ciddiyetle vezaif-i teşriiyesini ifaya mübaşeret eyledikten ve bu da fiilen teeyyüt ettikten sonra bu günkü tarz-ı faaliyette idame-i mevcudiyete sebep kalmamış olacağından Teşkilat-ı Milliye, nizamname-i dâhilîsi mucibince mesaisine nihayet verecektir.

- Rıza Paşa kabinesiyle vuku bulan 9 Teşrîn-i Evvel itilafına rağmen teşkilat Anadolu'daki idari kontrolü muhafaza edecek midir?

- Hükûmet-i hazıranın umur-ı idaresine katiyyen müdahalemiz yoktur.

- Salih Paşa'nın Amasya'ya gelmesi?

- Salih Paşa'nın Amasya'ya gelmesi hiçbir ihtilaftan mütevellit değildir, fer'î bazı hususat hakkında müdâvele-i efkâr maksadına matuftur.

- Türkiye'nin müzaheret-i ecnebiye olmayarak ihyası mümkün olacağı kanaatinde misiniz? Bu müzahereti ne tarzda anlıyorsunuz? Bir veya birkaç müzaheret hakkında nokta-i nazarınız nedir?

Bu babda içtihat ve nokta-i nazarımızı izah eden kongre beyannamesinin 7'nci maddesini aynen zikretmekle iktifa ederiz:

(7'nci madde) Milletimiz, insani, asri gayeleri tebcil ve fennî, sınai ve iktisadi hâl ve ihtiyacımızı takdir eder. Binaenaleyh devlet ve miletimizin dâhilî ve haricî istiklali ve vatanımızın tamamiyeti mahfuz kalmak şartıyla altıncı maddede musarrah hudut dâhilinde milliyet esaslarına riayetkâr olan ve memleketimize karşı istila emeli beslemeyen herhangi devletin fenni, iktisadi, sınai muavenetini memnuniyetle karşılarız ve bu şerait-i âdile ve insaniyeyi muhtevi bir sulhün de acilen tekarrürü selamet-i beşer ve sükûn-ı âlem namına ehass-ı âmâl-i milliyemizdir.

- Boğazlar meselesi için nasıl bir suret-i hall teklif buyuruyorlar?

Boğazlardan serbestî-i mürûr ve ubûr tabiidir, ancak payitahtımızın bu güzergâh üzerinde olması hasebiyle onun da emin bir hâlde bulundurulması zaruridir.

Mürûr ve ubûrdaki serbestînin ve payitahtımızın temin-i mahfuziyeti için umuma emniyet-bahş tedabir ittihazını mümkün görüyoruz. Maahaza bu mesele hükûmete ait olduğundan tarafımızdan bir gûnâ teklif serdolunamaz.