Lozan Barış Antlaşması 97 yaşında
23.07.2020 00:00:00
Yarın 24 Temmuz. Lozan Barış Sözleşmesi'nin imzalanışının 97.yılını kutlayacağız.
Prof. Dr. Haydar Baş'tan ödünç aldığım sözlerle ifade edersek Türkiye'nin tapu senedi olan belgenin uluslararası tescilidir bu antlaşma.
Birinci Dünya Savaşı sonunda yapılan barış sözleşmeleri içinde halen yürürlükte olan tek sözleşme Lozan'dır.
Mustafa Kemal Atatürk'ün liderliğinde kazanılan askeri zafer, alınabilecek her karış toprağı sınırlarına dahil eden, hak ve hukukunu ve bağımsızlığını en iyi şekilde koruyan bir barış antlaşmasıyla taçlandırılmıştır.
Şüphesiz Kurtuluş Savaşı gibi Lozan Sözleşmesi de Atatürk'ün deha ve stratejilerinin bir eseridir.
Mustafa Kemal'in Anadolu'da kazanılan askeri zaferin cazibesine kapılıp Lozan Barış Konferansı'na aşırı taleplerle gitmek yerine savaştan çok önce tespit edilmiş, Misak-ı Milli sınırlarını esas alan bir müzakere pozisyonunu seçmiş olması basiretli davranışının en belirgin örneğidir.
Lozan Barış Antlaşması; Birinci Dünya Savaşı'na son veren:
-Almanya ile imzalanan Versailles,
-Avusturya ile imzalanan Saint-Germain,
-Bulgaristan ile imzalanan Neuilly,
-Macaristan'la yapılan Trianon
Barış antlaşmalarından şekil ve içerik bakımından tamamen farklıdır.
* Savaşa son veren barış sözleşmeleri, savaşın galipleri tarafından hazırlanmış ve mağlup devletlere zorla dikte ettirilmiştir.
Lozan Barış Antlaşması ise devletlerin eşitliği ilkesine saygı esasına göre hazırlanmış, karşılıklı anlaşma ve uzlaşma yoluyla barışa varılmıştır.
* Diğer sözleşmelerin baş tarafında Milletler Cemiyeti Misakı yer almıştır. Lozan Barış Antlaşmasında yer almamakla, şekil bakımından diğerlerinden ayrılmıştır.
* Savaş sonrası barış sözleşmelerinde savaş tazminatı, mağlup devletler için ağır bir mali yük getirirken, Lozan Antlaşması'nda böyle ağır bir mali yüke yer verilmemiştir.
* Mağlup devletlere ya savunma hakkı verilmemiş ya da çok kısıtlanmıştır.
Lozan'da genel anlamda bağımsızlık ve egemenliği sınırlandıracak bir hüküm getirilmemiştir.
* Barış antlaşmalarında galip devletlerle mağlup devletler arasında savaştan önce yapılan sözleşmelerin hangisinin yeniden yürürlüğe girmesi konusunda galip devletin seçim hakkı vardır.
Lozan Antlaşması ile Türkiye, savaş öncesi sözleşme yükümlülüklerinin tümünden kurtulmuştur.
Lozan Sözleşmesiyle yabancılara tanınan adli, mali ve idari ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) kaldırılmıştır.
Arkasında devlet olmayan bir askeri gücün başarılı olamayacağı inancı ile Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin taşlarını daha Kurtuluş Savaşı ve Lozan müzakereleri devam ederken üst üste koymaya başlamıştır. Bir yandan düşmanlar ve İstanbul'daki padişah hükûmeti ile uğraşırken daha 20. yüzyılın başında kurduğu devlet için ortaya koyduğu ilkeler, aradan 100 yıla yakın zaman geçmesine rağmen güncelliğini korumaktadır.
