Milli iradeyi hâkim kılmak zorunludur

Sivas, Milli Mücadele'nin başlarında, güç koşullarda toplanan kongrede, bağımsızlığa yönelik alınan kararlar bakımından, "Türkiye Cumhuriyeti"nin temellerinin atıldığı önemli bir kent. Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'da başlattığı Milli Mücadele'yi Amasya'dan sonra 27 Haziran 1919'da Sivas'a gelerek devam ettirdi. Sivas'ta yapılan toplantıda ülkenin durumu görüşülerek, en kısa zamanda kentte bir kongre yapılmasına karar verildi. 2 Eylül 1919 günü Sivas'a yeniden gelen ve 18 Aralık 1919 tarihine kadar kentte kalan Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet tarafından, 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00'te, bugünkü Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi binasında, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı "Sivas Kongresi" açıldı.

Kongre Beyannâmesi'nin özeti

Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye, 12 Eylül 1919'da halkın da katılmasıyla gerçekleşen bir toplantı düzenledi. 'Manda ve himayenin reddedilmesi'yle sonuçlanan tartışmalardan sonra kongre beyannâmesi yayınlandı. Kongre beyannâmesinde özetle şöyle denildi:

* Devlet bölünmez bir bütündür. Milli sınırlarımızın dahilinde Müslüman halk birbirine bağlı birer kardeştirler.

* Devletin ve milletin bütünlüğünü, milli istiklalimizin güvenliğini sağlamak için milli iradeyi hakim ve milli kuvvetleri âmil kılma zorunludur.

* Vatanı korumak için topluca savunma esası kabul edilmiştir.

* Azınlıklara bağımsızlığımızı sarsıcı yeni haklar tanınmayacaktır.

* Vatan ve milleti kurtarmak için gerekli tedbirler alınmıştır.

* Vatanı ve milleti kurtarmak için dini, coğrafi ve hukuki bütünlüğüne karşı girişilen haksızlıkların sona ermesi beklenir.

* Her çeşit dost yardımlarına, karşılıklı anlayışa dayanan bir barışı kabule hazırız.

* Milli Meclisi toplayarak milletin mukadderatına el konulması zorunludur.

* Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur. Her türlü ayırıcı akımlardan, şahsi ihtiraslardan uzaktır. Bütün Müslüman vatandaşlar tabii üyedir. Kongrece bir Temsilciler Heyeti seçilmiştir. Köylerden il merkezlerine kadar Milli Teşkilat birleştirilmiş ve güçlendirilmiştir.

Manda ve himaye kabul edilemez

Sivas Kongresi sonucunda, şu önemli noktalara ulaşıldı:

* Bütün ulusal dernekler, "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirildi.

* Manda düşüncesi kabul edilmeyerek, ulusal bağımsızlık benimsendi.

* Ulusal egemenlik ve bağımsızlık ruhunun sürekli kalplerde yaşayacağı Anadolu'nun her türlü direnişe hazır olduğu bütün dünyaya duyuruldu.

* Osmanlı Mebuslar Meclisi'nin açılmasına zemin hazırlandı ve Misak-ı Milli kararlarına öncülük etti.

* Mustafa Kemal Paşa başkanlığında seçilen 16 kişiden oluşan Temsilciler Kurulu, siyasi mücadelenin yönetimini üstlendi.

* Sivas Kongresi ve Temsilciler Kurulu, TBMM iktidarı ve rejimine geçişin kurulu oldu.

* İrade-i Milliye gazetesi çıkarılarak, ulusal mücadelenin yayın organı oldu.

* Alınan karalar demokratik ve milli bir devletin habercisi oldu.

* Yürekli bir şekilde alınan ve büyük bir azimle uygulanan bu kararlar sonucunda kesin bir zafer elde edildi ve demokratik, laik, çağdaş Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşu gerçekleştirildi.

Egemenlik milletindir

Sivas Kongresi ile, Mustafa Kemal Paşa'nın gençlik yıllarından beri düşündüğü ve seslendirdiği, Samsun'a çıktığı andan itibaren resmi yazışmalarında en önemli mesele olarak yer verdiği milli egemenlik ve milli irade kavramları devlet hayatına yansıtılmaya başladı. Bu nokta,O'nun için vatanın kurtuluşu kadar önemliydi ve ivedilik arz etmekteydi. Halkın bütününü kapsayan ilk örgütsel faaliyet Sivas'ta gerçekleştirildi. Dolayısıyla söz konusu etkinlikler bu kongrenin gündemine hakim oldu.

Böyle bir gündemle çalışmalarını sürdüren Sivas Kongresi, şekli ve içeriği itibariyle adeta milli bir meclis işlevi gördü. Kongre'de yeni seçilen üyelerin katılımıyla yurdun tamamını kapsayan Heyet-i Temsiliye, ülkenin kaderinde birinci derecede söz sahibi bir kurul halini aldı. Milli hareketin meşru organları biçimlendirilmiş oldu. Yedi günlük çalışmayla Sivas Kongresi, devletin önündeki engelleri ortadan kaldırarak, halkı bir bütün halinde, çizdiği program doğrultusunda harekete geçirmeyi sağladı. Bu hareket, 9 Eylül 1922'de büyük bir zafer yaratacak, 29 Ekim 1923'te ise Cumhuriyetin ilanı ile taçlanacaktı.