Milli Mücadele'ye tanıklık etmiş karargâh

Mustafa Kemal Atatürk ve Heyet-i Temsiliye tarafından 2 Eylül -18 Aralık 1919 tarihleri arasında "Milli Mücadele Karargâhı" olarak hizmet veren ve günümüzde "Atatürk Kongre ve Etnoğrafya Müzesi" olarak kullanılan tarihi "Mülki İdare Binası", Kurtuluş Savaşı yıllarında stratejik bir yer tutmuştur. Binanın 12 Rebiulevvel 1310 H. (5 Ekim 1892) tarihinde Sivas Valisi Mazlum Paşazade Mehmet Memduh Bey tarafından Mülki İdare binası olarak yaptırıldığı, halen Sivas Müzesi'nde bulunan dört satırlık kitabesinden anlaşılmaktadır.

Genç Osmanlı Dönemi sivil mimarlık örneklerinden biri

Atatürk ve silah arkadaşlarına üç buçuk ay süre ile resmi karargah olarak tahsis edilen bina; Sivas Kongresi içtimalarının burada yapılmış olması, Anadolu'daki Milli Mücadele hareketinin teşkilatlandırılması ve millet iradesinin bütün dünyaya ispatlanması ile tarihi bir hüviyet kazanmıştır.

19. Yüzyıl'ın Genç Osmanlı Dönemi sivil mimarlık örneklerinden biri olan yapı, üç katlı ve iç avluludur. Dış cephelerinde taş, iç mekanlarda ise ahşap ana malzemedir. Yapıldığı tarihten itibaren okul binası işlevini sürdüren bina: İdadi, Sultani, Sivas Lisesi, Kongre Lisesi adları ile anılmıştır ve 1930 yılında bir tadilatla, doğu cephesindeki esas giriş, batı cephesine alınmış, çatısı sacla kaplanmıştır.

Zemin kat Etnografya Müzesi, üst kat Atatürk ve Kongre Müzesi

1981 yılına kadar lise işlevi görmüş olan bina, müze amaçlı restorasyon ve teşhir-tanzim çalışmaları sonucunda: bodrum kat depoların, laboratuar ve fotoğrafhanenin yer aldığı mekanlar; zemin kat Etnografya Müzesi, üst kat ise Atatürk ve Kongre Müzesi olarak düzenlenmiştir. Mustafa Kemal Atatürk ve Heyet-i Temsiliyenin bir müddet karargah olarak kullandıkları ve o tarihlerde Sultani olan müsamere salonunda 4-12 Eylül 1919 tarihleri arasında Sivas Kongresi'nin içtimaları yapılmıştır.

Sivas Kongresi'nde alınan tüm kararlara ait belgeler

Tarihi Kongre Salonu ve Atatürk'e ait çalışma ve dinlenme odası, Kongrenin yapıldığı günlerdeki hali ile muhafaza edilmektedir.

Üst katta ayrıca; kongre öncesindeki olayların, Mustafa Kemal Atatürk'ün kongre hazırlığı ile ilgili tamimlerinin ve bildirilerinin sergilendiği salon; o zamanki muharebenin temelini oluşturan telgraf odası; Sivas Kongresi ile ilgili tutanakların yer aldığı salon; merkezi Sivas'ta kurulmuş olan Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyetine ait bildiriler ve haberleri içeren belgeler ile İrade-i Milliye Gazetesi'nin basıldığı salonlar mevcuttur. Sivas Kongresi sırasında ve sonrasında Sivas'ta alınan tüm kararlara ait belgelerin; Cumhurbaşkanlığı Köşkü-Atatürk Özel Arşivi, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı arşivlerindeki asıllarından alınan örnekleri müzede sergilemektedir.

Etnografik

Eserler Bölümü

Üst kattaki tarihi Kongre Salonu, Atatürk'e ait çalışma ve dinlenme odası, Kongre'nin yapıldığı günlerdeki hali ile muhafaza edilmektedir Bu katta ayrıca; Kongre ile ilgili çeşitli belgelerin sergilendiği mekânlar bulunmaktadır. Binanın zemin katı tümüyle etnografik nitelikli eserlere ayrılmıştır.

Silah Bölümü

Osmanlı Dönemine ait kılıç, kama, zırh, miğfer, kalkan, ok, yay, tüfek, tabanca, barutlu tüfek gibi çeşitli savaş aletleri sergilenmektedir.

A. Turan Türkeroğlu (Hacı Beslen) Odası

Etnografik nitelikli eserler, sikkeler, hat sanatının güzel örneklerinden olan levhalar, yağlıboya tablolardan meydana gelen koleksiyonunu müzeye bağışlayan Hacı Beslen'e müzede ayrı bir mekân ayrılmıştır.

Kilim Bölümü

Sivas ve yöresinden derlenen kilim, seccade, zili örnekleri bu seksiyonda yer almaktadır. 1180 tarihli Divriği Kale Camii'nin ahşap mimberi de burada sergilenmektedir.

Sivas Başodası

Osmanlı Döneminde Sivas konaklarında misafirlerin ağırlandığı baş oda; ocaklı ısınma sistemi, işlemeli perdeleri, sedirli, minderli, kırlentli oturma yerleri ve şerbetlikleriyle eskiden olduğu gibi düzenlenmiştir. Burada ayrıca mankenlerle de teşhir yapılmaktadır. Divriği Ulu Camii'ne ait ahşap eserler de bu bölümde teşhir olunmaktadır.

Bakır Eserler Bölümü

Osmanlı Döneminde günlük hayatta çok kullanılan sini, ibrik, kazan, matara, lenger, sahan, kevgir, şamdan gibi bakır eşyaların yanı sıra; çeşme lüleleri, ağırlık ölçüleri, kilit ve kapı tokmakları bu bölümde yer almaktadır.

Tekke Eşyaları Bölümü

Sivas'taki eski tekkelere ait sancak, tesbih, mum, zikir tespihleri gibi eserler teşhir edilmektedir.

Giysiler ve El İşlemeleri Bölümü

Sivas yöresine özgü yağlık, cepken gibi çeşitli giysiler, seccade, havlu ve bohçalar üç salonda sergilenmektedir. Orta vitrindeki giysiler, mankenler üzerinde canlı teşhirle ziyaretçilere sunulmaktadır. Müze binasının orta avlusu halı bölümü halinde düzenlenmiştir. Sivas ve yöresine ait halılar kronolojik sıra ile sergilenmektedir. Bu avluya açılan ve koridor üzerinde bulunan ondört pencere vitrin haline getirilmiş olup; kahve takımları, gümüş takılar, yazma ve hat sanatı ile ilgili eserler, cam ve porselen eşyalar, lambalar bu vitrinde teşhir edilmektedir. Binayı yaptıran Memduh Paşa'nın 1904 (1322 H) tarihinde Sivas'ta dokunan portre halısı ile yapılış tarihini gösteren kitabe müzenin dikkate değer eserleri arasındadır.