Namaz vakitleri beş şeyle bilinir-II

(dünden devam…)

Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Kim henüz güneş doğmadan sabah namazının bir rekâtına yetişirse, sabah namazına yetişmiş olur. Kim henüz güneş batmadan ikindi namazının bir rekâtına yetişirse, ikindi namazına yetişmiş olur." (Mâlik, vukûtu's-Salât No.5 s.6; Tayâlisî No.381; Şâfiî Sünen s.25; Ümm I,63; VII,178;Ahmed,II,462; Ebû Dâvûd, I, 277; Buhârî, Mevâkît 28, I, 144; Müslim,Mesâcid163; s.424; Tirmizî, No.186;Nesâî,Mevâkît 35/4,I,257; İbn Mâce,No.699; Tahâvî I,151; İbn Hibbân,No.1482,1555,1581; Beyhakî,I, 386).

Buhârî'ye âit bir rivâyette şöyle geçer: "Kim güneş batmadan ikindi namazının bir secdesine yetişirse, namazını tamamlasın! Kim güneş doğmadan sabah namazının bir secdesine yetişirse, namazını tamamlasın!" (Mâlik,vukûtu's-Salât No.5,s.6; Tayâlisî No.381; Şâfiî Sünen s.25; Ümm I,63;VII,178;Ahmed,II,462; Ebû Dâvûd,I,277;Buhârî,Mevâkît 28,I,144; Müslim,Mesâcid 163;s.424; Tirmizî,No.186; Nesâî,Mevâkît 35/4,I,257; İbn Mâce,No.699; Tahâvî I,151;İbn Hibbân,No1482,1555,1581;Beyhakî,I,386).

- Öğle namazının vakti: Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Şüphesiz namazın ilk ve son vakti vardır. Öğlenin ilk vakti güneş(in tepe noktasından) zâil olduğu zamandır; son vakti, ikindi namazının vaktinin gireceği zamandır." (Ahmed,II, 232; Tirmizî,No.151; Beyhakî,I,375-6).

İbn Amr b.el-Âs'dan; Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Öğlenin vakti, güneş (tepe noktasından batıya) zail olup, kişinin gölgesi kendi uzunluğu olunca başlar, ikindi vakti girinceye dek devam eder." (Ebû Dâvud,Nesâî,Müslim,Mesâcid No.174,s.427).

- Öğle namazının vakti, güneşin zeval vaktinden itibaren başlar. Yani yeryüzündeki bir cismin gölgesinin güneşli bir havada doğuya doğru uzamaya başlama ânı, öğlenin başlangıç vaktidir. Zeval vakti ile birlikte, öğle vakti de girmiş olur, zevalden itibaren her şeyin gölgesi, fey-i zevale (zevalden önceki sâbit gölge uzunluğuna) ilâveten kendisinin iki misli oluncaya kadar devam eder. - Yere dikilen bir sopanın üzerine doğan güneş, sabahleyin batıya doğru bir gölge bırakır. Ve bu gölge vakit ilerledikçe ve güneş yükseldikçe kısalmaya başlar. En sonunda gölgenin kısalması bir süre için durur. Gölgenin en son kısaldığı anla aksi istikâmete doğru büyümeye başladığı zaman arasındaki duraklama devresi kerahat vaktidir. Buna istiva vakti denir. Tam zeval vaktine "istiva vakti" denir ki, güneş gündüz yarısı dairesi üstünde herkesin tam başı üstünde bulunur veya o hizaya gelmiş gibi görülür. İşte kerahat vakti de bu andan ibaret olmuş olur. Tam olarak zeval anına rastlayan bir namaz caiz değildir. Diğer bir görüşe göre, bu kerahat vaktinin belirlenmesinde esas olan şer'î gündüzdür. Şer'î gündüzde istiva vakti, zeval vaktinden biraz önce meydana gelir. Buna göre kerahat zamanı da, bu istiva vaktinden zeval vaktine kadar uzayan müddet olur. Güneşin tam tepeden batıya meyletmesi anına "fey-i zeval" denir. Bu halde bulunan gölgeden başka, her şeyin gölgesinin iki misline çıktığı zamana kadar öğle vakti devam eder. Öğlenin bu son vaktine "asr-ı sani" derler. Bu, İmam Azam'a göredir. İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed ile diğer üç imama göre, fey-i zevalden başka her şeyin gölgesi, kendisinin bir misline ulaşınca öğle namazının vakti çıkmış ve ikindi namazının vakti girmiş olur. Bu zamana da "asr-ı evvel" denir. Bu ihtilâftan kurtulmak için, daha önce tarif edilen asr-ı saniye kadar geciktirmemelidir. İkindi namazını da asr-ı sanide kılmalıdır.

- Cuma namazının vakti, aynen öğle namazının vaktidir.

- Yaz günlerinde öğle namazı ister cemaatle kılınsın ister tek başına kılınsın, geciktirmek müstehabdır. Kış mevsiminde ise öğle namazını geciktirmeyip ilk vaktinde kılmak müstehabdır.

İbn Mes'ûd (r.a.)'dan; "Allah Resûlü (s.a.a.)'in yazın kıldığı öğle namazı, (gölge) üç ayakla beş ayak arası idi. Kışın ise beş ile yedi ayak arası idi." (Ebû Dâvud,No.400; Nesâî,Mevâkît 6/2,I,250; Taberânî,M. el-Kebîr No.10204; el-Hâkim,I, 199; Beyhakî,I 365).

Habbâb (r.a.)'dan; Allah Resûlü (s.a.a.)'e (secde mahallinin) sıcağından şikâyet ettik. Şikâyetimizi dinlemedi. Züheyr, Ebû İshâk'a sordu: "Şikâyetiniz öğle namazı vakti hakkında mıydı?" "Evet." "Onun erken kılınması hususunda mı?" "Evet" dedi. (Müslim,mesâcîd No.190,s.433; Nesâî, Mevâkît 2/3,I, 247).

Taberânî "Şikâyetimizi dinlemedi" sözünden sonra şunu da ekledi: "Güneş zâil olunca kılın!" (Heysemî bu rivâyetin râvîleri güvenilir kimselerdir. Mecma',I,306).

el-Kâsım b. Muhammed (r.a.)'dan; "İnsanlara (sahâbeye) öğle namazını güneşin yakıcılığı kaybolduktan sonra kılarlarken eriştim." (Bu kavli, Mâlik, vukût No.12,s.9).

"Gündüzün iki ucunda, gecenin de ilk saatlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir. Bu, öğüt almak isteyenlere bir hatırlatmadır." (Hud: 114). Abdülkadir Geylani Hazretleri, Geylani Tefsiri adlı eserinde, bu âyetin tefsirinde şöyle buyurdu: "Ve namazı ikame et! Yani bütün vakit ve hallerde varlığınla bir bütün olarak Allah'a yönelip O'na dayanmaya devam et. Özellikle de gündüzün her iki tarafında yani güneş doğmadan ve batmadan önce. Zira bu iki vakit vehim ve vesveselerden korunmuş vakitlerdir. İnsanın zihni bu vakitlerde dünya meşgalesinden boş ve rahat olur. Ve gizlice yönelip ibadet etmen gerekir. Gecenin gündüze yakın son saçaklarında yani saatlerinde. Çünkü zihnin vesveselerden fariğ olduğu bu vakitleri senin ibadet ve namazla ihya etmen sadece bu vakitlere özgü iyilik hasenattandır. Muhakkak ki, riya ve gösterişten uzak iyilikler kötülükleri giderir. Ve kötülük işleyenleri de gaflet kirinden ve bulanıklığından temizler ve arındırır." (Kutb-i Rabbânî Seyyid Şerif Şeyh Abdülkâdir Geylani,Geylani Tefsiri, c.2, s.473). (devam edecek…)