Plasebo etkisi sadece insanlarda mı olur?

Plasebo etkisi, bir tedaviye inanmanın veya bir tedaviyi almanın sonucunda fizyolojik veya psikolojik semptomlarda gerçek bir iyileşme gözlemlenmesidir.

Uzun süredir insanlara özgü bir fenomen olduğu düşünülse de, son yapılan araştırmalar hayvanların da plasebo etkisi yaşayabileceğine dair şaşırtıcı bulgular ortaya koyuyor. Bu durum, plasebo etkisinin altında yatan mekanizmalar hakkında bildiklerimizi yeniden düşünmemize neden oluyor.

HAYVANLARDA PLASEBO ETKİSİNİ GÖSTEREN KANITLAR

Hayvanlar üzerinde yapılan bazı çalışmalar, plasebo benzeri yanıtların varlığını destekliyor. Bu çalışmalar genellikle ağrı kesici veya anksiyete giderici tedavilerin test edildiği deneylerde gözlemleniyor. İşte bazı dikkat çekici örnekler:

• Farelerde Ağrı Kesici Yanıtlar: Bir araştırmada, farelere ağrıya karşı etkili olduğu söylenen (ancak aslında etkisiz olan) bir madde enjekte edildiğinde, farelerin ağrıya karşı toleranslarının arttığı gözlemlendi. Bu, ilacın farmakolojik etkisi olmamasına rağmen, "tedavi" beklentisinin farelerin fizyolojik tepkilerini değiştirdiğini gösteriyor.

• Köpeklerde Anksiyete Azalması: Ayrılık kaygısı olan köpekler üzerinde yapılan bir başka çalışmada, köpek sahiplerine, köpeklerinin kaygısını azaltacağı söylenen bir "ilaç" (aslında bir plasebo) verildi. Köpek sahiplerinin, ilaç verildikten sonra köpeklerinin anksiyete davranışlarında bir azalma bildirdikleri görüldü. Burada, sahiplerinin beklentisi ve köpeklerine olan tutumlarındaki değişiklik, köpeklerin davranışlarını etkilemiş olabilir.

• At Yarışlarında Performans Artışı: Bazı anekdot niteliğindeki kanıtlar, at sahiplerinin atlarına "performans artırıcı" olduğuna inandıkları (fakat bilimsel olarak kanıtlanmamış) maddeler verdiklerinde, atların yarış performanslarında beklenmedik artışlar yaşandığını öne sürüyor. Bu durum, atların sahiplerinin beklentilerine veya at üzerindeki ilgiye bir tür yanıt verebileceğini düşündürüyor.

HAYVANLARDA PLASEBO ETKİSİNİN OLASI MEKANİZMALARI

Hayvanlarda plasebo etkisinin nasıl ortaya çıktığı hala tam olarak anlaşılamamış olsa da, birkaç olası mekanizma üzerinde duruluyor:

• Klasik Koşullanma: Hayvanlar, belirli bir uyarana (örneğin, bir iğne veya bir hap) belirli bir sonucu (örneğin, ağrının azalması) ilişkilendirmeyi öğrenebilirler. Gerçek tedavi uygulandığında salgılanan endorfinler veya dopamin gibi kimyasallar, daha sonra sadece uyaranın kendisiyle ilişkilendirildiğinde bile salgılanabilir.

• Bakıcının Beklentileri ve Davranışları: Hayvanların sahipleri veya bakıcıları, bir tedaviye inandıklarında, hayvanlarıyla etkileşimlerinde bilinçli veya bilinçsiz değişiklikler yapabilirler. Bu değişiklikler (örneğin, daha fazla ilgi gösterme, rahatlatıcı ses tonu kullanma), hayvanın iyilik halinde bir iyileşmeye yol açabilir. Bu, "bakıcı etkisi" olarak da adlandırılabilir.

• Hormonal ve Nörolojik Değişiklikler: Tıpkı insanlarda olduğu gibi, hayvanlarda da beklenti ve inançlar, stres hormonlarının azalması veya endorfin salgılanması gibi fizyolojik değişikliklere yol açabilir.

PLASEBO ETKİSİNİ ANLAMANIN ÖNEMİ

Hayvanlarda plasebo etkisinin varlığı, hem veterinerlik tıbbı hem de temel bilimler açısından önemli çıkarımlara sahip. Bu bulgular:

• Veterinerlik Tedavileri: Hayvanlarda uygulanan tedavilerin etkinliğini değerlendirirken, plasebo etkisini göz önünde bulundurmanın önemini vurguluyor. Klinik deneylerde kontrol gruplarının kullanılması, gerçek ilaç etkisini plasebo etkisinden ayırmak için kritik.

• Evcil Hayvan Sağlığı: Evcil hayvan sahiplerinin hayvanlarına gösterdiği ilgi ve inancın, hayvanlarının iyileşme süreçlerinde ne kadar etkili olabileceğini gösteriyor.

• Plasebo Mekanizmalarının Anlaşılması: Hayvan modelleri, plasebo etkisinin altında yatan biyolojik ve nörolojik mekanizmaları daha iyi anlamak için değerli bir araç olabilir. Bu, insanlardaki plasebo etkisini anlamamıza da katkıda bulunabilir.

Sonuç olarak, plasebo etkisinin sadece insanlara özgü bir fenomen olmadığına dair kanıtlar giderek artıyor. Hayvanların da bu etkiyi deneyimleyebiliyor olması, zihin-beden bağlantısının ne kadar karmaşık ve yaygın olduğunu bir kez daha gösteriyor. Bu alandaki araştırmalar, hem hayvan refahı hem de tıp bilimleri için yeni kapılar aralamaya devam edecektir.