Riya hastalığı

Kulluğun temeli Allah’ın varlığını ve birliğini kabuldür. Amellerde, kişiyi Allah’a ulaştıran binekler olduğuna göre, kulun amellerini yalnız Allah’ın varlığını ve birliğini kabul etmek ve O’nun rızasını kazanmak için yapması gerekir.
Gaye halkın övmesi olursa bu riya olur ki, riya kişiyi ne kadar ameli olursa olsun cehenneme sokacak büyük bir hastalıktır.
Eşrefoğlu Rumi’nin, Müzekkin Nüfus eserinde amellerdeki riya ile ilgili güzel kıssalar var:
“Şeyh Beyazıd-i Bestami (ra), talipliği halinde bir gün mescide girdi ve iki rekat namaz kılmak istedi. Tam Allah-ü Ekber diyerek namaza duracağı sırada, tabi olduğu büyüğünün de aynı mescide olduğunu fark etti ve kendi kendisine: Şu namazımı huşu içinde kılayım, o da görsün, düşüncesi ile kendine ayrıca bir çeki düzen verdi. Namazı bitirdikten sonra, o kamil insandan takdir yerine şu tenkidi işitti: Ey mürai Beyazıd! Git yedi yıllık namazını iade et. Riya ile namaz kılanların namazı Hak Teala katında merduttur.”
Beyazıd-ı Bestami, yedi yıl tazarru ve niyaz eyledi, çalıştı ve çabaladı ve ancak ondan sonra kendisini müradiler defterinden sildirebildi.” (Sayfa 366)
“Fudeyl ibn- i İyaz, talebelerine nasihat ederek buyurdu ki: Ne yapın edin birbirinizi ihlasa götürün.”
Talebeleri sordular: “Ya Şeyh! Bize riyanın ve ihlasın ne olduğunu bildir.”
Hazret-i Şeyh cevap verdi: “Kişi kendisini halkın izzetinden, hürmetinden ve şöhretinden vazgeçirip, horluğa ve alçak gönüllülüğe bırakmayınca ihlası elde edemez. Yoksa bu halk ile karışıp, kaynaşmak, halktan izzet ve hürmet beklemek kişiye riya getirir.” (Sayfa 362)
“İhlas ona derler ki, işlenen her amelin cidden ve hakikaten Hak için işlenmesidir. Böyle yapılırsa amel o vakit sırf Hak için olur ve hiçbir amelinden ne dünyevi ne de uhrevi hiçbir şey ummazsın. Şu halde günahlarını halktan gizlediğin gibi, amellerini de gizlemeli, yani ibadet ve taatini yani bütün iyi amellerini saklamalısın. Hatta o kadar ki, günahlarını gizlememeli, fakat amellerini gizlemelisin. Seni yaramaz ve hayırsız tanısalar bile, aldırış etmeyerek amelini gizlemeli ve taatini kimseye bildirmemelisin.” (Sayfa 363)
“ Riya ehlinin birinci musibeti cennet riya ehlinin elinden çıkar. İkinci musibeti de cehennemdedir. Orada türlü azaplar çektikten başka kafirler ve fasıklar da başlarına kakarlar: Hani siz, dünyada iken biz Muhammed ümmetindeniz derdiniz. Bize yan yan bakar, hatta bize söver, kafir diye beğenmezdiniz. Mescitlere gider namaz kılardınız, taylasan sarkıtıp cakalı cakalı gezerdiniz, biz de sizleri görür ve ne mutlu şu adamlara diye imrenirdik. Ne oldu bunca amellerinizden hiç faydalanamadınız.”
Riya ehli de ağlayıp saçını başını yolarak dövünür: “Ne bilelim! Gerçi biz dünyada ibadet ve amel ederdik ama halkın ‘ne hoş, ne güzel şu Müslüman kişi’ demesi de hoşumuza giderdi. İçimizden böbürlenir ve kibirlenirdik. İtibar ve hürmet gördükçe koltuklarımız kabarır ve amellerimizle övünürdük. Meğer bütün o davranışlarımız ve düşüncelerimiz hep riya imiş, halk beğensin, sofu insan desin diye ibadet etmek şirk imiş. Ne bilelim ki ibadet ve taat sırf Hak için olmalı imiş. Gaflet ettik, aldandık. Bu zararlara ve bu azaplara uğradık.”
Kafirler ve fasıklar bunlarla alay ederler: “Size kamil insanlar ve zamanın alimleri riyanın kötülüğünü anlatmadılar mı? Riyanın şirk ve riya ehlinin müşrik olduğunu bildirmediler mi?”
Riya yüzünden cehenneme atılanlar, bu haklı sözler karşısında itiraf ederler: “Evet, kamil insanlar ve alimlerimiz bizlere daima amellerimizi sırf Hak için işlememizi, halkın iyi veya kötü demesine aldırış etmememizi ihtar eder, bugünlerimizi de bildirir, belalarla giriftar olursunuz derdi amma, biz onların sözünü tutmazdık. Halkın hürmet ve itibar etmesi bize hoş gelirdi, diye ağlaşır ve feryat ederler.” (Sayfa 370-371)
Riya kişiyi ne kadar ameli olursa olsun cehenneme götüren büyük bir nefsi hastalık.
Kamil bir insana tabi olmak ama onun tavsiyelerini dikkate almamak bu hastalığın aşılmasına engel bir hal.
Eğer halkın övgüleri ve imrenmesi talip olana, kamil insanın tavsiyelerinden daha hoş gelmeye başlamışsa orada sonu amellerin heba olması ile sonuçlanacak bir fenalık başlamıştır.
Allah riyadan ve diğer nefsi hastalıklardan hepimizi muhafaza eylesin.