Sadrazam Ahmet İzzet Paşa’ya çektiği telgraf

Sadrazam Ahmet İzzet Paşa Hazretlerine

C. Şifreli iki maruzatıma cevap olan 6 Kânun-ı Sânî 1334 (6 Ocak 1918) tarihli şifreye.

1. İskenderun'a çıkacaklara karşı silah kullanılması hakkında verdiğim 5 Teşrîn-i Sânî 1334 (5 Kasım 1918) tarihli gizli emrin ilgili maddesini aynen arz ediyorum:

"İngilizlerin çeşitli bahanelerle İskenderun'a asker çıkararak 7'nci Ordu birliklerini zor duruma sokmak istediklerini anlıyorum. Buna meydan vermemek için, 3'üncü Kolordu İskenderun'a kuvvet çıkarılmasını, 20'nci Kolordu için 1'inci maddede belirtilen harekât sona erinceye kadar gerekirse ateşle engelleyecektir."

Emrin 1'inci maddesi ise, 20'nci Kolordu büyük kısmının Katma-Subaşı kuzeyine geçmesine aittir.

Bu hareket son bulmuş olduğundan silah kullanılması hakkındaki emrin de uygulanma zamanı geçmiştir. Bununla beraber, emirleriniz üzerine oradaki kumandana yeniden özel talimat verilmiştir.

2. Dünün günahlarının mirası olan bugünkü elverişsiz vaziyetten devletimizi kurtarmak konusunda başarı umulan siyasi teşebbüslerde yardımcı olması için Cenâb-ı Hakk'a bütün ruhumla yalvarırım. * Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 29, E.U. Basımevi, Ankara, Eylül 1959. Vesika No: 748.

Cephedeki harekât ve ilişkilerin tarafımdan yürütülmesine gösterilen emniye tin samimiyetine şüphe etmem ve bu samimiyet ve teveccühe itimadımın derecesi memleketin kurtarılması hususunda acizâne sorumluluğuma verilecek vazifelerin uygulanması fiiliyatında ortaya çıkacaktır.

3. Şimdiki durumun nezaketini bütün kapsamıyla ve çok açık bir şekilde takdir edebileceğime olan kuvvetli emniyetinizin ortadan kalkması kadar bana üzüntü verecek bir şey olamaz.

Vazife yaparken mutlaka memleketin selametini amaçlayan icraat tarzımın ve bunun gerektirdiği bazı istirhamların tartışma ve gecikme sebebi mahiyetinde anlaşılmamasını hassaten rica ederim.

4. Grup karargâhının 7'nci Ordu karargâhı vaziyetini alması ile yeni teşkilat hakkındaki emirlerinize 7'nci ve 2'nci ordular karargâhları kaldırılarak yalnız Grup karargâhının bırakılması hakkındaki maruzatım tamamen uygun düşmüştür.

Aradaki fark sözden ibaret kalmıştır. Yıldırım Grubu adı, öteki bütün sebepler ve görüşler bir yana, bugün kumandam altında bulunan birliklerin ve her türlü kısımlarının geçmişe ait birçok girift muameleleri ile tamamen barış dönemine geçilinceye kadar Yıldırım Grubu ile ilişkinin kesilmesinde şimdilik birçok zorluk vardır.

7'nci Ordu da önünde sonunda kaldırılmaya mahkûm bulunduğundan bunun şimdiden kaldırılmasıyla gelecekte de bir tarihî ad olarak herhangi bir kumandanlığa dönüştürülerek korunabilecek ve bugün de manevi etkisi büyük olan Yıldırım Ordular Grubu unvanının Yıldırım Grubu şeklinde korunmasına müsaade etmenizi istirham ederim. Mustafa Kemal

Başkumandanlık Erkân-ı Harbiye Riyaseti'ne çektiği telgraf

Başkumandanlık Erkân-ı Harbiye Riyasetine

9 Teşrîn-i Sânî 1334 (9 Kasım 1918) tarih ve 622 No'lu rapora ektir.

İskenderun'un İngilizler tarafından işgali hakkında tamamlayıcı bilgileri aşağıda arz ediyorum:

I. Şehrin teslimi muamelesi sükûnetle cereyan etmiştir. İki tarafın görüşme memurları arasında teati edilen şartname maddeleri şöyledir:

1. İskenderun şehri ve çevresi 9 Teşrîn-i Sânî 1334 (9 Kasım 1918) doğu Avrupa saatiyle öğle vaktinde Osmanlı ordusundan tahliye edilmiş olacaktır.

2. Arsuz havalisinde kalmış olan küçük müfrezeler söz konusu gün öğleden sonra dahi şehrin etrafını dolaşarak Payas yolunu tutabilir.

3. Gecenin olmasından evvel bütün müfrezelerin Sarıseki noktasının kuzeyine geçmiş bulunması lazımdır.

4. 10 Kasım 1918 saat 8 evvel'den itibaren güney ve doğuda Amanos silsilesiyle batı ve kuzeyde İskenderun körfeziyle Payas'a kadar uzanan saha, Osmanlı birlikleri tarafından boşaltılmış olacaktır.

Bu saatten itibaren işbu bölge dâhilinde rastlanacak her asker harp esiri sayılacaktır. Gerek müttefik kuvvetlerine karşı ve gerek sivil halka karşı bir saldırıya cesaret edecek her asker hemen kurşuna dizilir.

5. Henüz İskenderun ve bölgesinde kalmış olan askerî malzeme bulundukları yerlerde kalacak ve bu konudaki icap daha sonra diğer anlaşmazlıklarla halledilecektir.

6. Mülkiye memurları, polis ve liman memurları yerlerinde kalacaklardır. Bunlar işbu boşaltma maddesine dâhil değildirler. Konulas torpido ve harp gemisinde iki nüsha olarak teati edilmiştir.

*  Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 29, E.U. Basımevi. Ankara, Eylül 1959, Vesika No: 758.

II. İskenderun şehrinde olduğu gibi (Lazkiye) Antakya'da da hükûmet memurları, polis, jandarma ve başkaca (Lazkiye'de) Antakya'da elli erlik bir askerî kuvvet bırakılmış ve İngilizlerin harple işgal edemedikleri hâlde barışın gelmesiyle girdikleri kazalarımızda fiilen olmasa bile hiç olmazsa manen Osmanlı hükûmetinin mevcudiyeti sürdürülmüştür.

III. İskenderun, Bilan, Antakya ile telgraf irtibatımız vardır.

V. Şartnamede İskenderun şehri çevresinden bahsedildiği hâlde bunun sınırı hakkında ayrıca açık bilgi verilmemesi ve dördüncü maddesinde belirtilen sınırın bir şehir sınırı olmayıp belirsiz ve yanlış bir bölge sınırı olması bakımından mahallinden açıklanması istenmiştir. Gelecek cevap ve bu konuda cereyan edecek olan görüşmeler ayrıca arz edilecektir.

Ancak İngilizlerin evvelisi gün 24'üncü Tümen cephesinde ordunun Suriye sınırı ve dolayısıyla Payas-Kilis hattının kuzeyine alınması lüzumundan bahisle bu hattın Suriye sınırı dâhilinde bulunduğu hakkındaki görüşlerinde ısrar edecek gibi göründükleri anlaşılmaktadır. Hükûmetimizle Britanya arasında, Suriye sınırı diye Suriye vilayeti sınırımızdan başka kararlaştırılmış bir sınır çizgisi varsa, bunun süratle Gruba bildirilmesini rica ederim.

IV. Bir İngiliz kurmay binbaşısı ile bir istihkâm subayı refakatlerinde bizden de bir subay olduğu hâlde bugün saat 7 evvel'de Katma-Bilan üzerinden İskenderun'a gidip dönecek ve yolun durumunu keşfedeceklerdir. Mustafa Kemal
(Atatürk'ün söylev ve demeçleri 1. ciltten)