Türkiye'de gıda ürünlerindeki fiyat artışları nedeniyle yaşanan geçim sıkıntısı gün geçtikçe büyüyor. Gıda fiyatları uzun süredir enflasyonun üzerinde seyrediyor. Bu nedenle her yıl başında yapılan asgari ücret artışı, gıdadaki yüksek zamların gerisinde kalıyor. Ocak 2018 ile Ocak 2021 arasında net asgari ücret 1603 liradan 2825.9 liraya çıkarak yüzde 76 zamlandı. Aynı dönemde Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) enflasyon sepetinde hesaplamaya dahil olan temel gıda maddelerinin üçte birinin fiyatı, asgari ücret artış oranından fazla arttı. Türkiye ortalamasına göre hesaplanan resmi veriler, Ocak 2018-Ocak 2021 arasında geçen üç yılda, 116 temel gıda maddesinden 37'sinin, asgari ücret artışı olan yüzde 76'dan daha fazla zamlandığını ortaya koyuyor.

Fiyatlar 2-3 kat arttı

Örneğin sarımsak fiyatları yüzde 201 artışla üç katına çıkarken, portakalın fiyatı yüzde 148 yükseldi. Fiyatlar, pırasada yüzde 109, çarliston biberde yüzde 101, konserveler ve kabak çekirdeğinde yüzde 100, margarin ve kıvırcıkta yüzde 99, ayçiçek yağı, kuru üzüm ve sivri biberde ise yüzde 98 artışla neredeyse ikiye katlandı. Aynı dönemde kuru fasulye ve kırmızı lahana yüzde 96, ıspanak ve karnabahar yüzde 94, kivi yüzde 92, yer fıstığı ve beyaz lahana yüzde 89, mısırözü yağı ve kuru kayısı yüzde 88, makarna ve mercimek yüzde 87 zamlandı. Şehriye ve fındık içi yüzde 86, bulgur yüzde 85, salça, tablet çikolata, kek, ay çekirdeği ve armut yüzde 84, ayva yüzde 83, tavuk eti, yumurta ve kakaolu toz içecekler yüzde 81, mandalina yüzde 78, balık ve tulum peyniri yüzde 77 fiyat artışı yaşadı. Vatandaşın mutfağına giren 116 temel gıda maddesinden 45'inin fiyatı yüzde 70'ten, 81'inin fiyatı da yüzde 50'den fazla arttı. Aynı dönemde sadece nohut ve leblebinin fiyatı düştü.

Geçim zorlaştı

Uzmnalara göre gıda fiyatlarındaki yüksek artış, gelirsizlik ve işsizlikle birleşince toplum üzerindeki geçim zorluğu yükü daha çok hissedilir hale geldi. Covid-19 salgını da hanehalkının gelirinde önemli ölçüde düşüşlere neden oldu. Karantina ya da kısıtlamalar sebebiyle de gıda harcamaları arttı. Bu nedenle uzmanlar gıdadaki fiyat artışlarının son bir yıl içerisinde hanehalkı üzerinde yoğun ölçüde etki yarattığını ifade ediyor. Yıllardır konuşulmasına rağmen hâlâ hal yasasının değiştirilmediğine dikkat çeken uzmanlar, Mersin ve Antalya'dan demiryolu kanalıyla yüklenen gıda ürünlerinin bir günde hallere gelip şehirlere yayılmasının gıda fiyatlarını yaklaşık yüzde 50-60 düşürebileceğini ifade ederek, kamu özel sektörü iş birliği ile yapılan yollar ve köprülerin de gıda enflasyonunun yaklaşık yüzde 30-40 artmasına neden olduğunu kaydediyor. Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Başkanı Baki Remzi Suiçmez, gıda maddelerindeki fiyat artışlarının nedenlerini, girdi maliyetlerinin artışı, arz talep dengesi ve gıdada tedarik zincirleri ile aracılık sistemi olmak üzere üç başlık altında özetledi. ZMO Başkaı Suiçmez, şunları söyledi: "Mazot, gübre, ilaç, tohum, yem, bunlar dövize bağlı girdiler ve dövizdeki artışa bağlı olarak da sürekli yükseliyor. Sözleşmeli üreticilik yapan çiftçi maliyetini zor karşılarken tüketici yüksek fiyata ürün alıyor. Kooperatifçiliğin yeterince olmadığı, hal yasasının yeterince işlemediği bir ortamda, ülkemizde tedarik zinciri, zincir marketler üzerinden yürüyor. Özellikle yaş sebze meyve, et ve süt ürünleri dahil. Çiftçinin tarladaki ürün fiyatı düşük. Tüketicinin ödediği fiyat yüksek."