Ubeydullah İbn-i Abbas ve ihaneti

Prof. Dr. Haydar Baş, "İmam Hasan" eserinde Ubeydullah ibn-i Abbas'ın kişiliği ve ihaneti hakkında şu bilgileri veriyor:

"Ubeydullah b. Abbas, Meskin'deki karargâha gelir gelmez Muaviye'nin ilk komplosu kendini gösterdi. Ordugâhta İmam Hasan tarafından Muaviye'ye barış teklifinde bulunulduğu şayiası yayıldı. Ki Meskin karargâhında bu haberin doğru olmasını arzulayan rahat düşkünü, insanların var olduğu da bir gerçekti. (Şerh-u Nehcü'l Belaga, İbn Ebi'l Hadid, c.4, s.15).

Bu haberlerin yalan olduğunun Ubeydullah ve yakın dostları tarafından bilinmesi Ubeydullah için kâfi değildi. Ubeydullah askerleri etkisi altında bırakan bu komplo karşısında çaresiz ve yetersiz kaldığını hissetti. Üstlendiği bu komutanlık görevinin kendi kariyeri için bir felaket olacağını düşündü. Onun nefsiyle bu mücadeleleri yaşadığı gece Muaviye'nin mektupları kendisine ulaştı. Muaviye mektubunda şunları yazıyordu: "Bilesin ki, Hasan, en kısa zamanda barış yapmak zorunda kalacaktır. Sana yakışan ise tâbi olmak değil öncü olmaktır…" (Şerh-u Nehcü'l Belaga, İbn-i Ebi'l-Hadid c.4, s.15). Muaviye aynı mektupta Ubeydullah'a bir milyon dirhem mükafat belirlemişti. (Tarih-i Yâkubî, c.2, s.191; Şerh-u Nehcü'l Belaga, c.4, s.15).

Neticede, dünya malına tamah hissi Ubeydullah b. Abbas'a galip geldi. Bir gece Muaviye'nin teklifini kabul ederek onun karargâhına gitti ve Hz. Hasan'a ihanet etti. Birinci komutanın kaçmasından sonra Hz. Hasan'ın dediği gibi komutanlık görevini ikinci komutan olan Kays b. Sa'd üstlendi. Kays, gençliğini savaş meydanlarında geçirmiş, Hz. Ali'nin ashabı arasında üstün bir simaydı.

Mesudî onun hakkında şöyle yazar: "Kays b. Sa'd dindarlık, zühd ve Ali sevgisinde yüce bir makamdaydı. Allah korusu ve ibadeti öylesine yüceydi ki, bir gün namaz halindeyken secde yerinde büyük bir kobra yılanı kıvranıyordu. Kays, başını biraz kenara çekerek yılanın yanına secde etti. Yılan Kays'ın boğazına sarıldı ama o namazına dolduğu gibi devam etti. Ve ancak namazı bitirdikten sonra yılanı tutup bir kenara fırlattı."

Kays b. Sa'd, Ubeydullah'ın gidişinden dolayı ordunun içine düştüğü manevi çöküntüyü tamir etmek için şöyle bir konuşma yaptı: "Ey insanlar! Bu beyinsizin yaptığı sizin zorunuza gitmesin. Bundan dolayı korkuya kapılmayın, ne onun, ne de babasının İslam'da güzel günleri olmamıştır. Peygamberin amcası olan bu zatın babası Bedir Savaşı'nda Peygamberle savaşmak üzere müşrik ordusunda yer almışlardı. Ebi'l Yusr Ka'b b. Amr el-Ensarî onu esir alıp Peygamberin yanına getirdi. Peygamber onu salıvermesine karşılık fidye alıp Müslümanlar arasında bölüştürdü. Ali, Ubeydullah'ın kardeşini Basra Valisi olarak görevlendirdi. O, Ali'nin ve Müslümanların malını çalıp cariye satın aldı. Ve bunun kendisi için caiz olduğunu sandı. Ubeydullah da Ali tarafından Yemen'e vali gönderildi. Ubeydullah, çocuklarını ölüme terk ederek Busr b. Ertad'ın karşısından firar etti. Bugün de yaptığını hepiniz gördünüz." (Mekatil'ut-Talibiyyin, s.35). Kays, öyle etkili konuştu ki insanlar, "Hamd olsun Allah'a ki onu (Ubeydullah'ı) bizim aramızdan çıkardı" demeye başladılar. (Mekatil'ut-Talibiyyin, s. 35).

Bu olay bize Muaviye'nin kişilik yapısıyla ilgili olarak da bir fikir vermektedir. Ali Ethem, Muaviye'nin kişiliğini şöyle anlatmaktadır: "Muaviye'nin beşerî alçaklığa olan imanı sınırsızdı. Bu iman Muaviye'nin şu kanaatinden kaynaklanıyordu: Beşerî zaafın galebe çaldığı ve az insanın kendini koruyabildiği şek ve şüphenin hakim olduğu bir esnada en azimli ve erdemli insan bile hırs ve tamah kurbanı olabilir. İhtirasına yenik düşebilir." (el-Alem'ul Arabi dergisi, sayı: 2, s. 30).

Hz. Ali de Muaviye'nin karakterinin bu yönünü anlatırken Ziyad'a yaptığı tavsiyede şöyle buyurmuştur: "Muaviye insanın önünden, arkasından, sağından ve solundan gelebilir, sakın sen ondan gafil olmayasın." (el-Kamil fi't-Tarih, İbn-i Esir, c.4, s.176)."