Yediyüz yıllık birikim: Bilmeceler

Türk milletinin sözlü edebiyatının en önemli türlerinden biri olan bilmece sayısının, çeşitlemeleri ile birlikte 14 bini aştığı bildirildi.

Kanundan döner kebaba, sinemadan iskambil kağıdına kadar yüzlerce konuda üretilmiş bilmeceler, Türk milletinin kıvrak zekasını ortaya koyuyor. Kültür Bakanlığı Yayımlar Dairesi Başkanlığı'nca yayımlanan İlhan Başgöz ve Andreas Tietze'nin hazırladığı "Türk Halkının Bilmeceleri" adlı kitapta, bitkiler, madenler, yer adları, birçok hayvan türü ve hayvan vücudunun parçaları, insan anatomisi, hastalıklar, ev ve toplum hayatı, ev eşyası, giyecekler, beslenme, kadınların süs eşyaları, tatlılar, sosyal hayat, din hayatı ve ticarete kadar uzanan yüzlerce konuda bilmecelere yer veriliyor.

14. YÜZYILDAN BERİ

Yazılı belgeleri 14. yüzyıla kadar uzanan Türk halk kültürünün vazgeçilmez unsurlarından olan bilmecelerin gündelik hayatımıza ilişkin olanlarından bazıları şöyle...

- Kanun: "İki satır yazı, yurdun en güzel kızı".

- Dayak: "Değnek ucunda bir yemiş, bir daha yemem demiş".

- Döner kebap: "Sıra sıra çamlar, yağları damlar".

- Çingene: "Sırtında gezer haşası, onun olmaz paşası".

- Ampul: "Babam kandil, dedem çıra, işin yoksa beni ara".

- Ayı: "Dağdan gelir takla makla, aman abla beni sakla".

- Azrail: "Kendisi var yaşı yok, anası kardeşi yok. Elleri ağlatır, kendinin gözyaşı yok".

- Bağlama: "Çam ağacını oyarlar, içine tinton koyarlar, ağlama tintonum ağlama şimdi kulağını burarlar".

- Baykuş: "Dağdan gelir tatarina, ben onu tutarina, ayakları çok katarina, gözleri hambarina".

- Benzin: "Dağ başında pınarım, kazanlarda buharım, vapur tren işletir, bir çok işler yaparım".

- Bıçak: "Altı tahta, üstü tahta, içinde bir kanlı kahpe".

- Çatal: "Bıldırcın budunu kaşır, bulduğunu bana taşır".

ERZURUM BİLMECESİ

Erzurum: "Gargadır guşu, dokuz ay gışı, tezeknen bişer aşı, guşburnudur yemişi".

- Çay: "Rengi kızıl şurup değil, kışın fena ahbap değil".

- Daktilo: "El işler, ağız söyler"

- Havva ana: "Oğlan der ogan nedir? Sarımsak soğan nedir? Dişiden erkek doğar, erkekten doğan nedir".

- İsa peygamber: "Anası var , babası yok"

- İskambil kağıdı: "Kesilir, dağılır, yenilmez bakılır".

- Makineli tüfek: "Bir kapsül çaharam, dünyayı yaharam".

- Simit: "Can kurtaran halkası, susamdandır markası, kimseye karşı yoktur gösterişi, cakası".

- Sinema: "Dört tarafı karanlık, dolaştım Hint'de, Çin'de, ben dünyayı öğrendim, bir zindanın içinde".

- Top: "Dışı var içi yok, dayak yer suçu yok".