İnsanın zaman zaman bilerek veya bilmeyerek işlediği kötülüklerden rahatsız olması, vicdanıyla hesaplaşması, pişmanlık duyması, vazgeçmesi, insanî özelliklerinden biridir. İslam kültüründe Müslümanın işlemiş olduğu günahlardan, kötülüklerden arınması çok istenen bir şeydir. İslam'da arınmanın en önemli yollarından biri tevbedir. Müslüman tevbe ede ede, arına arına mükemmel insan olmaya doğru yol alır. Bu bağlamda Ahmet Yesevi'nin hikmetlerinde arınma motifine bolca yer verdiğini görmekteyiz. Hoca'nın arınma işlemine nasıl yaklaştığını, hangi yöntemlerle arınmaya çağırdığını hikmetlerinden hareketle irdelemeye çalışalım. Ontolojik Bir Temellendirme: Fenâfillah Olarak Arınma: Tasavvufa göre insanı ilahlaşmaktan koruyan zırh da fenafillahtır. Yani Allah'ı devre dışı bırakıp onun yerine insanı tanrılaştırma eğilimine karşı, insanın varlığını Allah'ın varlığında eritmek. Yani fani, geçici, zayıf, aciz, eksik ve kusurlarla dolu insanın ebedî, sonsuz, her anlamda tam ve mükemmel olan Allah'la aynileşmesi, onunla bütünleşmesi, beşerî iradesini küllî irade olan Allah'ın iradesine bağlaması, Allah'ın istekleri çerçevesinde bir hayat kurgusu, aslında geçici olan insanı sonsuzluğa kavuşturuyor. Bu da çok sağlam bir koruyucu kalkan ve son derece emin bir sığınaktır. Dolayısıyla fenafillah, insanın varoluş meselesini en doğru bir yere oturtur. Ahmet Yesevî'nin ilahî aşkı terennüm eden hikmetlerini bu çerçevede algılamak ve yorumlamak lazım. Fenafillah, Müslümanın kendi varlığını Allah'ın varlığında eriterek benlik davasından vazgeçip tamamen Allah'a râm olması, iradesini ilahî irade içinde yok ederek tam teslim olmasıdır. Dolayısıyla tasavvufta fenafillah, yüksek bir mertebedir ve kişinin günahlardan arınmasında bu mertebe önemli bir aşamadır. Günah ve kötülükler, kişinin nefsinin benlik davası gütmesinden kaynaklanır. Nefsin benlik davasından vazgeçmesi demek, günahlarından arınması demektir. Nitekim Ahmet Yesevî bir hikmetinde şöyle der: "Adım sanım hiç kalmadı, lâ lâ oldum Allah yâdını diye diye illâ oldum; Halis olup, muhlis olup fenâ oldum; Fenâ fi'llah makamına yükseldim işte" Bir kişinin adının sanının kalmaması, benlikten, gururdan, şöhretten, iddia sahibi olmaktan, dik başlılık yapmaktan, tiranlıktan uzaklaşması demektir. Halis muhlis halde fena olmak, dünyaya ait bütün isteklerden, menfaatlerden vazgeçmesi, kendini tamamen Allah'a adaması demektir. Böyle bir kişi de arınmış, ruh ve kalp mutluluğuna ermiş demektir. Fenafillah kuvvetli bir ilahi aşkla olur. İnsan var oluşu, Allah'a olan kuvvetli bir aşkla ve O'nda fani olarak, O'nunla bütünleşerek gerçekleştirmiş olur. Adım sanım hiç kalmadı demek, kendimi tanrılaştırma anlamına gelecek gururdan, kibirden, benlik davasından, şan ve şöhretten, insanlar üzerinde zalim bir baskı hevesinden tamamen uzaklaştım demektir. Lâ yani yok oldum, hiç oldum. Allah varken, ya da Allah'ın yanında ayrıca ben, benlik davası güdemem demektir. Allah adını ana ana, zikrede ede illâ yani Allah'ın dışında sadece insan, ancak aciz bir beşer oldum manası dillendiriliyor. Yesevî şöyle der: "Yüce Allah âşıklara verdi aşkını Şükürler olsun yanıp tutuştum ben de İki âlem gözlerimde haşhaş tanesi Görünmedi yalnız Hakk'ı sevdim ben de Candan geçtim yalnız Hakk'ı cana kattım Ondan sonra derya olup taştım ben de Mekânsızlığı seyrederek mana açtım Dünya, ukba yüzbin defa boşadım ben de."
Prof. Dr. Nurullah Çetin / diğer yazıları
- Dayatılan kapitalist stil / 26.12.2015
- "Karıştır barıştır"a karşı "birleştir savuştur" / 30.11.2015
- Öğretmenler Günü'nü kutlamak / 26.11.2015
- İşin sırrı dengede / 20.11.2015
- IŞİD terörist peki Fransa nedir? / 18.11.2015
- Anaları ağlamasın diye Fransa'ya çözüm süreci desteği / 17.11.2015
- Bir 10 Kasım yazısı / 12.11.2015
- Ölmek ve köle olmak dışında üçüncü bir seçenek / 11.11.2015
- Türk sosyalistlerini marabalıktan kurtulmaya davet / 09.11.2015
- Yandakların istilası / 05.11.2015
- "Karıştır barıştır"a karşı "birleştir savuştur" / 30.11.2015
- Öğretmenler Günü'nü kutlamak / 26.11.2015
- İşin sırrı dengede / 20.11.2015
- IŞİD terörist peki Fransa nedir? / 18.11.2015
- Anaları ağlamasın diye Fransa'ya çözüm süreci desteği / 17.11.2015
- Bir 10 Kasım yazısı / 12.11.2015
- Ölmek ve köle olmak dışında üçüncü bir seçenek / 11.11.2015
- Türk sosyalistlerini marabalıktan kurtulmaya davet / 09.11.2015
- Yandakların istilası / 05.11.2015