Hicretin 10. yılında veda haccını eda etmiş olan Peygamber Efendimiz beraberindeki ashabıyla birlikte Zihicce ayının 18. Perşembe günü Medine'ye dönüş yoluna girmişti.
Mekke çıkışındaki Gadir-i Hum diye bilinen mekâna ulaşmışlardı.
Gadir-i Hum bölgesi bütün yolların birbirlerinden ayrıldığı bir yerdi. Bir yol kuzey tarafından Medine'ye, bir yol doğu tarafından Irak'a, bir yol batı tarafından Mısır'a ve bir yol da güney tarafından Yemen'e çıkıyordu.
Resulüllah beraberindeki Müslümanlarla Gadir-i Hum'a ulaştığında Maide suresi 67. ayeti nazil oldu. (1)
Cenab-ı Hakk (cc), bu seçilmiş mekânda Resulüne şöyle sesleniyordu:
"Ey Resûl! Rabb'inden sana indirileni tebliğ et (duyur). Eğer bunu yapmazsan, o takdirde O'nun risaletini (sana gönderdiğini) tebliğ etmemiş (duyurmamış) olursun. Ve Allah seni insanlardan korur." (Maide suresi 67)
Gadir-i Hum günü nazil olan bu ilahi buyruk üzerine Hz. Peygamber (saa), ileride olan Müslümanları geri çağırttı, geri kalanları da bekledi.
Herkes toplandığında Allah Resulü bir hutbe irad etti.
Gadir-i Hum hutbesinde tam 6 defa Hz. Ali'nin velayetini ve hilafetini ilan etti.
"Ali b. Ebu Talib, benim kardeşimdir, vasimdir, halifemdir ve benden sonraki halifemdir" diye buyuran Rahmet Peygamberi, "Allah Resulü'nün (saa) halifesi odur. Müminlerin emiri odur. Allah tarafından tayin edilen hidayet imamı odur" dedi.
Hutbenin bir yerinde Resulüllah, Hz. Ali'nin kolundan tutarak kaldırdı orada bulunan herkesin görmesini sağlayarak şöyle seslendi: "Ey insanlar! Bu Ali'dir! O benim kardeşimdir, vasim, ilmimi toplayan ve ümmetim arasında iman eden kimseler üzerindeki halifemdir."
ResulüIlah Gadir-i Hum günü en uzun veda hutbelerinden birini irad etti. (2)
Hutbe sona erdikten sonra Cenab-ı Hakk'ın Maide Suresi 3. ayeti kerimesindeki, "İşte bugün dininizi ikmal ettim, size verdiğim nimetimi tamamladım, size din olarak İslâm'ı seçtim ve hoşnut oldum?" (3) buyruğu nazil oldu.
Resulüllah'ı dinleyenler Hz Ali'nin hilafetini, vasiliğini tebrik etmek ve O'na biat etmek için sıraya girdi.
Allah Resulü'nün rıhletinden sonra, Allah'ın naspettiği halifeyi tanımayıp, Sakife'de demokratik usullerle yeniden halife seçen sahabeler bile o gün Hz. Ali'ye biat edenler arasındaydı.
Resulüllah'ın Hz. Ali'yi kendinden sonraki halife olarak ilan ettiği haberini duyunca Hâris bin Nu'mân el-Fihrî adeta kendini kaybetti.
Hemen devesine bindiği gibi Rahmet Peygamberi Hz. Muhammed Mustafa'nın (s.a.a) yanında soluğu aldı.
Edepten ve terbiyeden nasipsiz Haris, Hz. Peygamber'in karşısına dikildi ve utanmadan şunları söyledi:
"Ey Muhammed, bize yegâne ilâhın Allah olduğuna ve senin O'nun elçisi olduğuna şahadet etmemizi emrettin, bunu kabul ve tasdik ettik. Günde beş vakit namaz kılmamızı emrettin, onu da senden kabul ettik. Mallarımızın zekâtını vermemizi emrettin, onu da kabul ettik. Her sene Ramazan ayında oruç tutmamızı emrettin, haccetmemizi emrettin onları da kabul ettik. Sonra bütün bunlara razı olmayıp bir de bunların üstüne amcaoğlun Ali'yi bizden üstün tuttun. Bu, senden mi, yoksa Allah'tan mı?" (4)
Bu hadsiz adamın sözleri üzerine Hz. Peygamber (saa) "Allah'a yemin ederim ki bu, ancak Allah'tandır" dedi.
Resulüllah'ın bu sözleri bile Haris'i tatmin etmemişti.
Allah'ın naspetmesiyle gerçekleşen Hz. Ali'nin hilafetini kabullenmek istemeyen Haris b. Nu'mân el-Fihrî, "Ey Allah'ım, şayet Muhammed'in söylediği hak ise üzerimize gökten taş yağdır veya bizim başımıza elim bir azâp getir" diyerek arkasını dönüp devesine doğru yürümeye başladı.
Daha devesine ulaşamadan gökten Haris'in başının üstüne öyle bir taş düştü ki, tam tepesine isabet edip aşağıdan çıktı, onu ibretlik bir şekilde öldürdü.
Bunun üzerine Mearic suresindeki şu âyet-i kerime nazil oldu:
"Birisi, gök katlarının yüksekliklerinin sahibi olan Allah'ın katından inkârcılara gelecek olan ve hiç kimsenin savamayacağı azabı istedi!" (5)
Maide suresinde "Allah seni insanlardan korur" vaadi yerine geliyor ve bu vaadin ilk tecellisi, Haris b. Nu'mân el-Fihrî'nin başına bela taşı olarak iniyordu.
Kaynaklar:
1- Bu ayetin nüzul sebebi için bakınız: Tefsir-i Ayyaşi, c. 1, s. 331; Müsned-i Ahmed, s. 118 ve 321.
2- Gadir-i Hum hutbesinin tam metni ve rivayet eden Sünni kaynaklar için bakınız: Prof. Dr.
Haydar Baş'ın İmam Ali eseri.
3- İkmal ayetinin (Maide 3. ayet) Gadir-i Hum günü Hz. Ali (a.s.) hakkında nazil olduğunu nakleden alimlerden bazıları: Taberi, el-İsfahani, Ebu Bekir Hatib Bağdadi, es-Secistani, Ebu'l-Hasan b. Meğazili, İbn Asakir, Harezmi, Ebu'l Fetih Netanzi.
4- Hâris bin Nu'mân el-Fihrî'yle ilgili bu hadiseye eserlerinde yer veren İslam alimleri: Alûsî, Ruh'ul Meanî, XXIX, 55; Ebu İshak es-Sa'lebî, el-Keşf ve'l Beyan, s. 234; Kurtubî, el-Cami' Li Ahkam'il Kur'an, c. 9, s. 181-182; Munavi eş-Şafiî, Feyz'ul Kadir Camiu's-Sağir Şerhi, c.3, s.218; Ebubekir el-Bağdadî en-Nakkaş el-Müfessir, Şifa'us-Sudur, Mearc, 1-3; Kunduzi el- Hanefî, Yenabiu'l-Mevedde, s.274; Şerbinî eş-Şafii, Sirac'ul Münir, IV / 364; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yay. 2/906-907; Halebî eş-Şafi, es- Sire, III/274.
5- Mearic Suresi, 1-3. ayetlerin nüzul sebebi için bakınız: Alûsî, Ruh'ul Meanî, XXIX, 55; Bedreddin
Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/906-907.
