Aralıklı oruç vücudun yenilenmesini sağlıyor

EYÜP KABİL / İSTANBUL

Japonya'da bilim insanı Yoşinori Ohsumi, 2016'da otofaji mekanizmalarına ilişkin keşifleri nedeniyle Nobel Tıp Ödülü'ne layık görüldü. Peki, ama otofaji nedir ve vücudumuz, sağlığımız ve bağışıklık sistemimiz için neden bu kadar önemli? Ohsumi'nin yaklaşık 25 yıl süren araştırmalarına göre, vücudumuz belirli bir süreden fazla (12-14 saatten fazla) aç kaldığında, hücrelerde başlayan iltihap hızla küçülüyor ve yok oluyor. Buna çağımızın vebası olarak adlandırılan kanserli hücreler de dahil. Aç kaldığımızda hücreler kendilerini hızla yeniliyor, yaşlanma etkileri gecikiyor, hatta ömrümüz uzuyor. Japon bilim insanı Ohsumi'nin Nobel kazanan bu çalışmasından sonra oruç ya da aralıklı açlık, sağlıklı yaşama önem verenler arasında oldukça popüler hale geldi. Birçok doktor, diyetisyen ve fitness eğitmeni artık hastalarına veya müşterilerine az ve sık yemelerini söylemek yerine aralıklı oruç veya daha uzun su oruçları öneriyor. Yemek yesek de yemesek de vücudumuzda hücre yenilenmesi gerçekleşiyor. Ancak aç kaldığımızda otofaji hızlanıyor ve eğer bir hastalığımız varsa da hızla iyileşiyor.

Yağ yakılıyor

Yapılan bilimsel bir araştırmada, gün içerisinde 14 saat gibi bir süre aç kalan kişilerin yağ yakarak kilo verdiği ve kan şekerinde iyileşme görüldüğü ortaya çıktı. Birçok doktor ve diyetisyen, düşük karbonhidratlı veya yüksek proteinli besinleri tercih ettiğinde insanların oruç ya da aralıklı oruç sürecini daha kolay geçirdiğini belirtiyor. Aralıklı oruç tutmak son yıllarda oldukça popüler olsa da bu uygulama yeni değil. İbn-i Sina gibi tıp dünyasını derinden etkileyen (980-1037) büyük hekimler kadim öğretilerinde belirli bir süre aç kalmanın insan sağlığına olumlu etki ettiğini söylüyor. Örneğin İbn-i Sina, bazı ağır hastalıklardan kurtulmak için bir haftadan daha uzun süren açlıklar yapılmasını tavsiye ediyor. 20'nci yüzyılda modern tıpla birlikte bu yöntem unutulsa da 2000'li yılların başlarında bu uzun açlıklar yeniden popüler hale geldi ve sağlığa olan olumlu etkileri hala araştırılıyor.

Farklı uygulamaları var

Diyetisyen Cansu Dumanlı Berber, aralıklı oruçta uygulanan en yaygın yöntemlerden birinin 16:8 modeli olduğuna işaret ederek, "16 saat aç kalmak, 8 saat içinde 1-2 öğün yemek... Ancak 18'e 6, 20'ye 4 ve 'günde bir öğün' modelleri de tercih edilmektedir. Eğer aralıklı oruç yapmak istiyorsanız kendinize göre belirlediğiniz bir modelle başlamanız ve bu modeli sürdürülebilir kılmanız çok daha sağlıklı olacaktır" dedi.
Dumanlı, aralıklı orucun metabolizmamız üzerindeki 'gece etkisinin' altını çizerek, "Akşam ya da gece geç saatlerde vücut kendini yenilemek için harcayacağı enerjiyi sindirim için harcamak zorunda kalır. Ayrıca uzun açlık dönemleri otofaji mekanizmasını harekete geçirdiği için vücuttaki hasarlı hücreler için bir ortam oluşturuyor ve toksinleri vücuttan uzaklaştırıyor" şeklinde konuştu.
Vücudu susuz bırakmamak ve yeterli sıvı tüketmek aralıklı oruçta başarılı olmanın en önemli parçası olarak öne çıkıyor. En iyi içecekler ise normal su, limonlu su, sodalı su veya katkı maddesi ve şeker içermeyen çay, bitki çayları veya kahve... Son olarak. Cambridge Üniversitesi ve Birleşik Krallık Demans Araştırma Enstitüsü'nde 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre, aralıklı aç kalan hayvanların daha uzun yaşadığı ve genel olarak sağlık durumlarının daha iyi olduğu kesin olarak kanıtlandı.

Aksi düşünenler de var


Çin'de yürütülen ve sonuçları kısa süre önce dünyanın önde gelen tıp dergilerinden The New England Journal of Medicine'de yayımlanan araştırma, geleneksel diyetlere göre daha etkili olduğu düşüncesiyle tercih edilen 'aralıklı açlık' diyetinin sanıldığı gibi olmadığını ortaya çıkardı.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Bülent Yıldız, obezitesi olan kişilerin bir yıl takip edildiği araştırmayla 'aralıklı açlık' diyetinin geleneksel diyete göre daha avantajlı olmadığının saptandığını bildirdi. Prof. Dr. Yıldız, "aralıklı oruç" diyetini yaşam tarzı haline getirip, sürekli yapmanın zararsız olduğuna yönelik bir veri bulunmadığına dikkati çekerek, "Aralıklı oruç uyguladığınızda vücudun bioritmini değiştirmiş oluyorsunuz. Karaciğerin şeker depolamasından tutun herhangi bir hareket yapmazken kalori yakmasına kadar birtakım ayarları değişiyor" dedi.
ABD'de yapılan bir çalışmaya göre, "aralıklı oruç" diyetini yapıp bırakan insanlarda yeme davranış bozuklukları riskinin arttığını belirten Yıldız, "Dolayısıyla yemek yemeyi kısıtlı bir zaman içinde zorlayarak yapmak sonrasında vücutta kalıcı hasarlara da neden olabilir. Bugünkü veriler ışığında bunu sürekli uygulamanın doğru bir yaklaşım olmadığını söyleyebiliriz" diye konuştu.