Covid-19 ile ilgili yaşadıklarımız ve önerilerim -3-

(...dünden devam)

Hastalık bende müthiş bir halsizlik ve yorgunluk bıraktı. Halen de eski dayanıklılık ve gücüme ulaşamadım. Bu da hastalığın akut dönem bulguları yanında uzun dönemde sistemik bulgularının devam ettiğini göstermektedir.

Ancak eşimin hastaneye yattığı 3. gününde oksijen satürasyonu dışarıdan oksijen desteğine rağmen 90'ın altına düşmesi sonucunda nefes darlığı ve sık nefes alma ihtiyacı nedeniyle yoğun bakıma alındı. Burada önce 10 gün süren entübasyon ve 4 gün süren ekstübasyon ile toplam 14 gün yoğun bakım tedavisi gördü.

Ardından eşim servise alındı. Fakat kendi günlük yaşam aktivitelerini bağımsız  yapamaz durumdaydı. 

Bunun üzerine Biruni Üniversitesi Hastanesi başhekimi doktor Mahir Bey eşime bakmak üzere beni hastaneye hem refakatçi hem de doktor olarak davet etti. Çünkü beni hastalığı atlatmış bir hasta olarak ve uzun süre hareketsiz kalan hastalarda hem solunum, hem de hareket sistemi rehabilitasyon yönünden yardımcı olabilecek bir hekim olarak düşünmüştü.

Eşim uzun süre yoğun bakımda yatmaktan dolayı solunum sisteminde, hareket sisteminde, kalp ve dolaşım sisteminde, mide-bağırsak sisteminde ve dermatolojik (bası yarası) olarak çeşitli komplikasyonlar ortaya çıktı. Bu dönemde hastaya hem solunum, hem dolaşım ve hareket sistemi rehabilitasyonu için uygulamalar yaptım.

Hastanın servise  alındığının 7. gününde ayağa kalkma ve 9. günde oksijen desteğiyle 2-3 adım atma başarıldı. Ancak hem istirahat ve hem de eforla dipnesi  ve dışarıdan oksijen ihtiyacı devam ediyordu. 

Hastanın klinik ve laboratuar bulgularının düzelmesi sonucu, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık kazanamamasına rağmen hastane ortamında kalmasının sakıncaları da göz önünde tutularak, evde hastane ortamı yaratılarak taburcu olmasına karar verildi.

Evde hastane yatağı, havalı yatak, Walker desteği ve oksijen üretici aygıt temin edilerek ev ortamına geçildi. Ev ortamında hastaya solunum egzersizleri ve hareket sistemi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uygulamalarına devam ettim. Ev ortamında istirahat halindeyken oksijen ihtiyacı gittikçe azaldı. Eve çıkışta 12-13 günden önce gündüz oksijen ihtiyacı, sonra gece oksijen ihtiyacı istirahat halindeyken kalmadı ve oksijen desteğinden ayrıldı. 

Önce 3-5 metre sonra 50-100 metre destekle yürür hale geldi. Şu anda günlük yaşam aktivitelerinde ise bağımsız  durumda ve işe gidip gelecek duruma geldi.

Ancak eşimde efor sırasında nefes darlığı gerek solunum, gerekse kardiyak nedenlerle çarpıntısı az da olsa devam etmektedir. Bu nedenle muhtemelen eşimin hastanede yoğun bakım ünitesinde toplam bir buçuk ay gibi uzun süre yatması nedeniyle bu iyileşmenin de 2 ile 6 ay kadar sürebileceğini düşünüyorum.

Şimdi bunları niye anlattım, 

Şu anda dünyayı ve ülkemizi kasıp kavuran coronavirüs Covid-19 enfeksiyonu sadece bir üst ve alt solunum yolu enfeksiyonu olmayıp ACE reseptörleri aracıyla kan damar yoluyla tüm organları özellikle merkezi sinir sistemi, kalp damar sistemi, böbrekler, mide-bağırsak sistemi ve hareket sistemini özellikle kasları etkileyen sistemik bir hastalık olarak görmek gerekir.

Bunun dışında hastalığın şiddeti, hastanın yaşı, komorbid hastalıkların varlığı, hastanede kalış süresi, yoğun bakıma yatış, entübasyon yapılıp yapılmaması yani  hastanın daha önce var olan ek hastalıklar bir çok etken hastanın morbidite ve mortalitesini etkilemektedir.

Ayrıca  hastalık etkin bir şekilde tedavi edilse bile, (ilaçlar mı? Bağışıklık sistemi mi?) eğer uzun süren bir hastalık süreci geçirmiş ise hastalığın; virüsün doğrudan akciğer, kalp, karaciğer, böbrek, merkezi sinir sistemi ve hareket sistemine de özellikle kaslarda yaptığı hasarlar (myozit) hastanın sağlık durumunda önemli bozulmalar meydana getirmektedir.

(Devam edecek...)