‘Cuma halkın toplandığı gündür’

Abdulvahid bin Muhammed bin Ubdus Nişaburî (el-Attar Nişaburî) 352 yılının Şâban ayında Fazl bin Şâzan'dan naklederek şöyle dediğini söylüyor:

"Neden iki rekâttan sonra teşehhüd okunmalıdır, diye sorulacak olursa, şöyle cevap verilir:

Allah rükû, secde, ezan, dua ve kıraati emrettiği gibi daha sonra aynı şekilde teşehhüd, hamd ve dua etmeyi de emrediyor.

'Neden selamı namazın bitimi olarak bırakmış da onun yerine tekbir, tesbih veya diğer başka şeyler bırakmamıştır?' diye sorulacak olursa şöyle cevap verilir:

Namaza başlandığı zaman başkalarıyla konuşmak haramdır.

Çünkü sadece Allah'a ilgi duyulmalıdır. Başkalarıyla konuşmanın helal olması, namazdan ayrılıp diğerleriyle konuşmaya ilk başlanılan söz selamdır.

'Neden cemaat namazı karar kılındı?' diye sorulacak olursa şöyle yanıt verilir:

İhlas, tevhit, esenlik ve ibadetin yalnızca Allah için olduğunu göstermek için. Çünkü bunun aşikâr edilmesi, doğu ve batıdakiler için Allah'ın birliğine delil ve hüccettir. Bunlara ilave olarak, iyilik ve takva için gayet uygun olup birçok günahların da önünün alınması sağlanılabilir.

'Neden bazı namazlar sesli kılınmalı da bazıları değil?' diye sorulacak olursa şöyle cevap verilir:

Sesli kılınan namazlar karanlıkta kılınan namazlardır. Oradan geçenin cemaat namazı olduğunu bilmesi için sesli kılınıyor ki, eğer namaz kılan cemaati göremiyorsa işiterek cemaat olduğunu bilsin. Ama sessiz kılınan iki namaz gündüzdür ki, havanın aydın olduğundan cemaatin olduğu görülüp bilinecektir. Dolayısıyla artık sesin duyulmasına gerek yoktur.

'Neden Cuma namazında hutbe vardır?' diye sorulacak olursa şöyle cevap verilir:

Cuma namazı halkın toplandığı gündür. Bu yüzden imamın onları Allah'a itaat konusunda nasihat edip teşvik etmesi, günahlardan korkutup dünya ve ahiret maslahatı hakkında bilinçlendirmesi, cihanda onlara faydalı ve zararlı olan durumları haber vermesi için bir sebep olmasından dolayıdır.

'Hangi sebepten dolayı Cuma günü hutbe namazdan önce ve diğer bayram (Kurban ve Ramazan) namazlarında ise, namazdan sonra yapılmaktadır?' diye sorulacak olursa şöyle cevap verilir:

Cuma namazı her zaman ayda birkaç kez, yılda ise defalarca tekrarlanıp yapılmaktadır. Bu, çok tekrarlandığından dolayı halk namazı kılıp hutbeleri de dinlemeden gidecek, dağılacaklardır. Bu yüzden namazdan önce yapıldı ki, halk namaz için bekletilerek dağılıp gitmeleri önlenmiş olsun. Ama iki bayram namazı ise yılda birer kez yapılmaktadır. Cuma namazından daha önemli topluluk, ilgi ise daha çok olmaktadır. Eğer insanların bir kısmı dağılsa dahi, çoğunluğu orada kalacak, dağılmayacaktır. O namaz çok olmadığından yorgunluk getirmeyip hafif ve kolay bileceklerdir."