Desinler diye yapılan iyilik riyadır

İmam Gazali Hazretleri şöyle buyuruyor:

Tasavvuf yolunu tutanların aldanış şekilleri çeşitlidir. Ciltlerle yazılsa bitip tükenmez. En iyisi bu sayılan kadarını bilip, ötesini bırakmaktır. Hak yolcusu, kendi âlemi için olacak işleri dışarıdan işitmeye muhtaç değildir. O kimse ki, bu hali tatmamıştır, bilmez. İşitmenin de faydası olmaz. Belki zararlı olur. Bir salik anlayamadığı şeyi işitirse, dehşete düşer.

İşitmeyi tamamen faydasız da sayamayız. Belki işitir ve Allah Teâlâ da başarı ihsan eder, vasıl olur. Böyle bir kimse de bilmeli ki, iş hayal edemeyeceği kadar üstündür. Küçük izanı ve kısır hayali böyle bir şeyi kavrayamaz. Bir sürü bozuk düzen halleriyle ona varamaz. İşte bunu bilmesi kâfidir. Sonra, Allah Teâlâ'nın veli kulları tarafından haber verilen hikâyeleri ve keşif hallerini tasdik etmelidir. Onların, Allah Teâlâ'nın zatına ait verdiği haberleri tasdik etmelidir.

Kimin şakavet hali galip gelirse ve hataları çevresini sararsa, bu söylediklerimizi yalan sanır. Tıpkı bundan önce işittiklerini de yalan sandığı gibi... Hal böyle olunca, şu âyet-i kerimenin tehdidi altına girer: "O zulmedenler, hangi inkılap ile sarsılıp gideceklerini bileceklerdir." (Şuara, 227).

Mal sahiplerinin aldanmasına gelince... Bunların bir kısmı mescitler yaptırır, yolcu konakları, tekkeler inşa eder ve köprüler kurar.

Bunları yaptırırken de isminin oralara yazılmasını emreder. Bunları yapmaktan gayesi, şüphesiz anlaşılıyor ki, şan ve şereftir. İsminin halk arasında ebedi kalmasını arzu etmektedir. Bir yandan böyle bir hata içinde yuvarlanırken, öbür yandan da, yaptığı iyi işlerle hatalarının bağışlanmasını ister.

Bu yola sapan kimse iki yönden hata ve gurur içindedir.

Böyle bir yola sapanlar ihtimal ki, helâl para ile işe girişmemişlerdir. Belki de zulüm, gasb, ganimet yolu ile o malı elde edip, sonra da yukarıda sayılan işleri yapmışlardır. Zulmettiklerini iade etmek, gasb ve vb. işleri yapmamak ve yapanlara da mani olmak, sayılan hayır işleri yapmaktan daha hayırlıdır ama bilmezler.

İkinci cihet ise, görsünler ve işitsinler yolunu tutmalarıdır. Aksi halde, bir yere sadaka verip iyilik etmek zorunda kalsalar dahi, isimlerinin yazılmasını isteyip, nefislerini başıboş bırakmazlardı. Yapılan bir hayır işe, adları yazılsa da, yazılmasa da Allah Teâlâ bilir.

Bu durum açık anlatıyor ki, bu zümrenin açık kastı riyadır, başka değil...

Bunların bir başka türlüsü de vardır. Bunların malı helâldir. Ve bu helâl malla mescit yaptırırlar. Yapılan mescitlere çeşitli süsler takarlar. Bunlar da iki yönden aldanmıştır.

Biri, yakınında, fakir ve aç kimseyi unutup, cami yaptırmaya çıkmıştır, o fakir komşularını doyursaydı, daha iyi ederdi.

Diğer cihet ise, mescide süsler taktırmakla aldanmıştır ve hata etmiştir. Namaz kılanlar, o süslere ve nakışlara bakıp şaşırabilirler. Yapılan işin neticesi olarak, o Müslümanları da aldatmış oldular.

Namaz kılan o süsü, nakısı hoş gördü, hâlbuki o hoş değildir. Bunu Hz. Hasan (r.a) tarafından anlatılan şu vakadan anlamaktayız:

Diyor ki: "Peygamber Efendimiz, Medine mescidini yapmak arzu ettiği zaman, Cebrail geldi ve şu emri verdi: Duvar yüksekliği yedi zira parmak ucundan, dirsek sonuna kadar olan mesafe olsun. Süs yapma, nakış vurma."

(El-Mürşidü'l-Emîn ilâ Mev'izeti'l- Mü'minîn'den...)